panjara tugunlarida joylashgan musbat ionlarning tebranma harakatlari tufayli yuzaga
keladi Bu harakatlar temperaturaga bog`liq bo`lgani uchun o`tkazgachning solishtirma
qarshiligi ham temperaturaga bog`liq.
t=
0
(1+at)
(1)
bu yerda
0
-0
0
C dagi o`tkazgichning solishtirma qarshiligi
- termik koeffisient.
O`tkazgichning qarshiligi temperaturaga bog`liq.
Rt+R
0
(l + at)
(2)
R
0
-0
0
C dagi o`tkazgich qarshiligi. Shuningdek, elektr maydoni ta’sirida tartibli harakat
qilayotgan erkin elektronlar o`zlarining xaotik harakati tufayli o`tkazgich kristall
panjarasidagi musbat ionlar bilan to`qnashib, o`z energiyalarining bir qismini ularga
uzatadi. Bu energiya o`tkazgichda issiqlik tarzida ajralib chiqadi, uning integral
ko`rinishdagi ifodasi
Q=I
2
R t= IU t=N t
(3)
bu yerda
P=I U
(4)
tashqi qarshilikda ajralib chiqqan quvvat.
O`LCHASH VA NATIJALARNI HISOBLASH
1. 1-rasmda ko`rsatilgan elektr zanjiri yig`iladi.
1-rasm
2. K-kalit yordami bilan L lampochkani zanjirga ulanadi, potensiometrdan foydalanib
har xil kuchlanishlar berib, ularga mos tok kuchlari aniqlanadi.
3. P = I U va
I
U
R
2
ifodalar yordami bilan lampochka tolasining quvvati va qarshiligi
aniqlanadi.
4. Qarshiliklarning temperatura bilan bog`lanish ifodasi R
1
=R
0
(1+ t
2
); R
2
=R
0
(1+ t
2
)
dan
2
1
2
1
T
T
R
R
yoki
1
1
2
2
T
R
R
T
(1) hosil qilinadi.
T
1
-xona temperaturasi;
R
l
-xona temperaturasidagi tola qarshiligi bo’lib, u avometr bilan aniqlanadi.
5. Har bir tola qarshiligi (R
2
) uchun tola temperaturasi (1) formula yordamida
hisoblanadi va
R
2
+f(t) bog`lanish grafigi chiziladi.
6. Elektr lampa tolasining quvvati topiladi.
Diqqat!!! Ushbu ish yuzasidan hisobot yozing. Hisobotda har bir mashq bo‘yicha
chiqargan xulosalaringizning bo‘lishi shart.
SINOV SAVOLLARI
1. Elektr toki nima?
2. Qarshilik temperaturaga qanday bog`langan?
3. Joul-Lens qonunini tushuntiring.
4. Quvvat qaysi birlikda o`lchanadi?
5. Nega voltmetr elektr zanjiriga parallel ulanadi?
MUSTAQIL SHUG’ULLANISH UCHUN ADABIYOTLAR
1. Nazarov O‘.Q. ,,Umumiy fizika kursi’’2-qism (Elektr va elektromagnetizm)
Toshkent, ,,O‘zbekiston’’, 2002 yil.
2. Safarov A.S. ,,Umumiy fizika kursi’’ (Elektromagnetizm va to‘lqinlar),
Toshkent, ,,O‘qituvchi’’, 1992 yil.
3. M.Ismoilov, P.Xabibullaev, M.Xaliulin ,,Fizika kursi’’, ,,O‘zbekiston’’,
Toshkent, 2000 yil.
4. Haydarova M.SH., Nazarov O‘.Q. ,,Fizikadan laboratoriya ishlari’’,
Toshkent, ,,O‘qituvchi’’ 1989 yil.
5. V.I. Kozlov. ,,Obshiy fizicheskiy praktikum’’, ,,Elektrichestvo i magnetizm’’
Moskva, 1987.
6. O.Axmadjonov ”Fizika kursi” , 2-tom.1988 yil
Do'stlaringiz bilan baham: