O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi farg`ona politexnika instituti

Mehnat resurslari yetishmaydigan mintalarda (masalan, Jizzax, Sirdaryo viloyatlari va Qoraqalpog’iston Respublikasi) ishchi kuchlariga talabni kamaytirish (hududiy hokimiyatlarning u yoki bu mintaqalarida va tarmoqlarida ishlab chiqaruvchi kuchlarni joylashtirish va yangi ish joylarini vujudga keltirishni sekinlashtirishga oid quyidagi chora-tadbirlar: ortiqcha ishchi kuchlaridan foydalanganlik uchun qo’shimcha soliqlarni belgilash; qat’iy kredit siyosatini o’tkazish; korxonaga xodimni ishga olganligi uchun bir martalik tulovni joriy etish; ortiqcha ishchi va xizmatchilarni qisqartirishni rag’batlantirish va hokazolar kiradi. Bundan tashqari, ishchi kuchlariga talabni kamaytirishda mehnat unumdorligini oshirish va tejamkorlikka erishish muhim ahamiyatga egadir), hamda ular taklifini ko’paytirish (hozirgi shart-sharoitlarda mehnat byurosiga ishchi kuchlari taklifini mutloq ko’paytirish mumkin emas) mehnat bozorini tartibga solishning maqsadga muvofiq usullaridir.


1.1.Mehnat bozorining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati.
Mehnat bozori – bozor iqtisodiѐti tizimining tarkibiy qismi bo‘lib, unda boshqa bozorlar: xomashѐ, materiallar, qimmatli qog‘ozlar va boshqalar bilan birga faoliyat ko‘rsatadi.
Umuman, mehnat bozori deganda, bozor iqtisodiѐtining umumiy kichik tizimi tushunilib, unda, bir tomondan – ish beruvchilar (ishlab chiqarish vositalarining egalari), ikkinchi tomondan – ѐllanma ishchilar o‘zaro aloqada bo‘ladi. Bu o‘zaro munosabatlar natijasida ishchi kuchi taklifi va unga talabning hajmi, tuzilmasi va nisbati shakllanadi. Mehnat bozorining tarkibiy qismlari quyidagilardir:

1. 
   Mehnatga talab
   
2. 
   Mehnat taklifi
   
3. 
   Ishchi kuchi narxi 4. Ishchi kuchi qiymati 5. Raqobat.
   

Mehnatga talab – mehnat bozorida bor bo‘lgan ishchi kuchiga ijtimoiy ehtiѐjlarning umumiy hajmini aks ettiradi.
Mehnatning taklifi – ishchi kuchining soni va tarkibi (jins, ѐsh, ma’lumot, kasb, malaka va boshqalar) bilan ifodalanadigan umumiy miqdori.