O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona davlat

4-MAVZU.
JAMIYaTNING SIYoSIY TIZIMI VA SIYoSIY HOKIMIYaT.


REJA:

1. 
   Siyosiy hokimiyat tushunchasi, mohiyati, shakli va tuzilishi hamda uning ko’rinishlari.
   
2. 
   Davlat – jamiyat siyosiy tuzilmasining asosiy tashkiloti sifatida.
   
3. 
   Davlatning asosiy belgilari, shakllari va vazifalari
   

1. Siyosiy hokimiyat tushunchasi, mohiyati, shakli va tuzilishi
hamda uning ko’rinishlari

Siyosiy hokimiyat jamiyat hayotidagi murakkab siyosiy hodisalardan biri. Uni amalga oshirish mexanizmlari, faoliyat ko’rsatish darajasi nihoyatda rang-barang bo’lishi bilan birga, unda hokimiyatning boshqa turlari ham o’z ifodasini topadi, ularning har biri o’zining aniq maqsad va vazifalariga ega.

Hokimiyat tushunchasi oddiy tilda va ilmiy adabiyotlarda juda ko’p qo’llaniladi. Masalan, «oila hokimiyati», «ota-ona hokimiyati», «davlat hokimiyati» va h.k. Ilmiy manbalarda politologlar – siyosiy hokimiyat to’g’risida, iqtisodchilar xo’jalik hokimiyati haqida, sotsiologlar – sotsial hokimiyat, yuristlar – davlat hokimiyati, dindorlar – ilohiy hokimiyat to’g’risida so’z yuritib, ular ijtimoiy hayotning xilma-xil sohalarini o’rganishda hokimiyat tushunchasidan foydalanadilar. Demak, hokimiyat tushunchasi keng va xilma-xildir. Hokimiyatga quyidagicha ta’rif berish mumkin.
«Hokimiyat – bu kishilar, ijtimoiy guruhlar hamda sinflarning faoliyatiga, xulq-atvoriga, harakatlariga iqtisodiy, siyosiy, g’oyaviy, ijtimoiy mexanizmlar, shuningdek, kuch ishlatish, zo’rlik qilish, ishontirish qobiliyatlari bilan ta’sir etuvchi faoliyatning alohida shaklidir».
Hokimiyatning mohiyatini rahbarlik, hukmronlik va bo’ysundirish munosabatlari tashkil etadi. Hokimiyatning alohida turi, bu siyosiy hokimiyatdir va unga quyidagicha ta’rif berish mumkin:
«Siyosiy hokimiyat – bu siyosiy sub’ektlarning siyosatda ifodalangan irodasini turli yo’llar, usullar va vositalar yordamida amalga oshirish faoliyatining o’ziga xos alohida shaklidir»⁹. SHuningdek, «siyosiy hokimiyat» quyidagi holatlar bilan ham belgilanadi:

1.