O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

Suv o’tkazuvchanligi
– materialning bosim ostida suv o’tkazish 
xossasidir. 
Suv 
o’tkazuvchanlik darajasi o’zgarmas bosimda 
materialning 1 sm
2
yuzasidan 1 soat ichida o’tgan suv miqdori bilan 
tavsiflanadi. Suv o’tkazmaydigan materiallar jumlasiga ayniqsa zich 
materiallar (po’lat, shisha, bitum) va berk g’ovakli zich materiallar 
(masalan, tarkibi maxsus tanlangan beton) kiradi. 
Sovuqqa chidamlilik
– suvga to’yingan materialni navbatma-
navbat takrorlanadigan muzlash va erishda buzilmasligi hamda 
mustahkamligi pasaymasligi xossalaridir. 
Material g’ovaklarini to’ldiradigan suvning muzlashi material 
hajmini taxminan 9% ga oshirish bilan birga sodir bo’ladi, buning 
natijasida g’ovak devorlariga ta’sir qiluvchi materialni buzilishga olib 
keluvchi bosim vujudga keladi. 
Material sovuqqa chidamlilikka suvga to’yingan namunalarni 15-
17 % sovutish kameralarida muzlatish va keyinchalik uni 20ºS ga yaqin 
temperaturada suvda eritish yo’li bilan sinaladi. Agar berilgan muzlatish 
va eritish tsikllari sonidan keyin uvalanish va qatlamlanish natijasida 
namuna o’z massasini 5 % dan ortiq yo’qotmasa hamda mustahkamligi 
ortig’i bilan 25% pasaysa, material sovuqqa chidamli deb topiladi. Agar 
namunalar muzlatilgandan keyin buzilish, yemirilish izlariga ega 
bo’lmasa, u holda sovuqqa chidamliligi darajasi sovuqqa chidamlilik 
koeffisientini aniqlangandan keyin belgilanadi: 
K 
Mp3
 
= R
Mp3 
/ 
R
to’y
(1.6) 
bu yerda: 
R
Mp3 
– sovuqqa chidamligi sinalgandan keyin material 
siqilganda mustahkamlik chegarasi,
 
MPa
;
R
to’y
– suvga to’yintirilgan 
materialning siqilishdagi mustahkamlik chegarasi, MPa
.