Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа'lim vаzirligi fаrgʼonа dаvlаt universiteti tаbiiy fаnlаr fаkulteti biologiyаyoʼnаlishi

2.2 SUVDA ERUVCHI VITAMINSIMON MODDALAR

1. 
   Paraaminobenzoy kislota (PABK) ning tuzilishi, xossalari, biologik ahamiyati, manbalari.
   

Bu moddani mikroorganizmlarning ko’payish omili sifatidagi ahamiyati tibbiyotda sulfanilamid preparatlarini keng qo’llay boshlash jarayonida o’rganildi va bu omil n–aminobenzoy kislota (PABK) ekanligi ma’lum bo’ldi. Bu o’sishni jadallashtiruvchi omil dastlab hamirturushdan ajratib olingan bo’lib, uning kimyoviy tuzilishi quyidagicha:
N Н₂






СООН

n–Aminobenzoy kislota (PABK)
Yuqorida qayd etilganidek, uning vitaminlik xossasi fol kislota tarkibiga kirishidadir. PABK suvda kam, spirtda, efirda yaxshi eriydigan kristal modda.
Kimyoviy jihatdan barqaror birikma hisoblanadi uni qaynatganda, xattoki ishqoriy va kislotali muhitlarda qaynatganda ham parchalanmaydi.
Paraaminobenzoy kislota ichak florasini faollaydi, bunda mikroflora tomonidan fol kislotasi hosil bo’lishi kuchayadi. Bu narsa o’z navbatida ko’p miqdorda pantoten kislota hosil bo’lishiga olib keladi. PABK oqsillarni, shuningdek qizil qon tanachalarining hosil bo’lishida ishtirok etadi. PABK ni muhim fuktsiyalaridan biri terini sog’lom holda saqlab turish hisoblanadi. Bu antioksidant terini quyosh nuridan himoya qilishda yoki teri raki o’smasini oldini olishda ishtirok etadi.
PABK ni tanqisligida depressiya, umumiy nimjonlik, oshqozon-ichak yo’li faoliyatining izdan chiqishi, soch oqarishi, asabiylanish, terida oq dog’larning paydo bo’lishi kuzatiladi.
PABK soch, jun, pat va terining normal pigmetatsiyasi uchun zarur ekanligi isbotlangan. Xuddi shuningdek, bu vitamin omili teri melaninlari biosintezini asosiy fermenti (tirozinaza) ga faollashtiruvchi omil sifatida ta’sir ko’rsatadi.
Tibbiyotda PABK sini analoglari-sulfanilamid preparatlaridan antibakterial modda sifatida foydalaniladi. Bunda sulfanilamid preparatlari ferment tizimlarida PABK ni o’rnini olib mikroorganizmlarni o’sishi va rivojlanishini to’sib qo’yadi. Sulfanil amid preparati:


Н ₂N-SО₂–NН–R
tuzilishga ega.
PABK ning manbalari: jigar, buyrak, go’sht, hamirturush, sut, tuxum, kartoshka, non, sabzi hisoblanadi.