O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

4.10- rasm.
a)Tos va oyoq mu­shaklari: 1 - sonning to'rt boshli mushagi; 2 - tikuvchilar mushagi; 3 - boldir uchboshli mushagi; 4 - sonning ikki boshli mushagi; 5- old katta boldir mushagi;


b) boldir mushaklari: 1 - sonning to'rt bosh­li mushagi; 2- boldir­ning uch boshli musha­gi; 3 -kambalasimon mushak; 4- ikki bosh­li mushak; 5 - old kat­ta boldir mushagi.

Eski anatomlar bu mushakni xuddi tikuvchilar ish jarayonida qilgandek bir oyoqning ustiga ikkinchisini tashlaydi deb hisoblashgan. Aslida esa tikuvchilar mushagi son va boldirni tizza bo'g'imida bukadi, tizza bukilgan vaqtda esa boshqa rau-shaklar bilan birga boldirni ichkariga buraydi va bir oyoqning ustiga boshqasini tashlashda qatnashadi.

Sonning to 'rt boshli mushagi asosan sonning oldingi yuzasida joylashgan (4.10-6 rasm). Uning bir boshchasi yonbosh suyagi­ning oldingi yuzasiga, qolgan uchtasi esa son suyagiga birikadi. Pastki bo'limda to'rtta boshchaning hammasi bitta pay bo'lib tugaydi; bu pay tizza qopqog'ining old yuzasidan o'tib, katta boldir suyagiga birikadi. To'rt boshli mushak tizza bo'g'imida boldirni yozadi va sonning bukilishida qatnashadi.
Boldirning uch boshli mushagi ikkita mustaqil mushaklardan tashkil topgan: ikki boshli va kambalasimon mushaklar. Ikki boshli mushak boldirning orqa tomonida joylashgan va boldirda-gi bo'rtmaning asosiy qismini tashkil qiladi. Uning ikkala bosh­chasi son suyagining orqa pastki yuzasidan boshlanadi va pastga yo'naladi, taxminan boldirning o'rtalarida ikkala boshcha qo'shiladi hamda umumiy pay hosil qilib oyoq panjasining tovon suyagida tugaydi. Kambalasimon mushak bevosita ikki boshli mushak tagida joylashgan. Bu mushak pastga yo'nalayotib payga aylanadi va bu pay ikki boshli mushakning payiga qo'shiladi hamda boldirning pastki uchdan birida tovonning kuchli Axil payini hosil qiladi. Boldirning uch boshli mushagi tovonni ko'taradi, oyoq panjasini panja-boldir bo'g'imida bukadi, natijada tana oyoq barmoqlari hisobiga ko'tariladi. Yurganda, yugurganda, sakraganda va hokazolarda bu mushakning ahamiyati katta. Odamning turgan holatida uch boshli mushak boldirni tizza bo'g'imida bukadi.
Odam gavdasidagi mushaklarning boshlanish va birikish joylari hamda vazifalari to'g'risida to'la ma'lumotlar 4.1-jadvalda keltirilgan.
4.1-jadval