O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

4.3-rasm. Mushaklar shakli:
a - bir boshli; b - ikki boshli; d - ikki tanali; e - lentasimon; f- ikki patli;
g — bir patli; R — paylar; 2 — mushak moddasi.

Skelet mushak tolalari yo'nalishiga qarab to'g'ri, ko'ndalang, qiya, qiyshiq va aylana turlarga bo'linadi.

Mushaklar joylashishiga qarab bo 'yin mushaklari, ko 'krak mushaklari, qorin mushaklari, yelka mushaklari, tos mushaklari hamda oyoq-qo'l mushaklariga ajratiladi. Ular shakliga qarab quyidagilarga bo'linadi: trapetsiyasimon, deltasimon, tishsimon, kambalasimon, uchburchaksimon, to 'rtburchaksimon va hokazo.
Mushaklarning asosiy funksiyasi ular qisqarib, skeletning ba'zi organlari va qismlarini harakatga keltirishidan iborat. Mushaklar guruh bo'lib harakatlanadi, lekin ba'zan yakka-yakka bo'lib ham harakatlanishi mumkin, ular bukuvchi, yozuvchi, egiluvchi, keltiruvchi, chetlanuvchi, yaqinlashtiruvchi, uzoqlash-tiruvchi turlarga bo'linadi.
2.Mushaklarning tonusi va ishi
Mushak tolalari doimo ma'lum bir taranglikda (tonusda) bo'lib turadi. Agar mushakni ko'ndalangiga kessak, uning uchlari teri ostiga berkinadi.
Mushaklar qisqarib, skelet qismlarini va alohida organlarni ko'chishini chaqiradi. Ba'zan mushakning bir o'zi u yoki bu harakatni chaqiradi, lekin odatda mushaklar guruh bo'lib ishlaydi.
Ikki turdagi mushaklar farqlanadi: sinnergistlar va antagonistlar. Agar mushaklarning bir guruhini birgalikda qisqarishi ma'lum bir harakatni chaqirsa, bu mushaklar sinnergistlar deyi-ladi. Agar mushaklar qisqarganda qarama-qarshi harakatlarni chaqirsa, bular antagonistlar hisoblanadi.
Bizning barcha harakatlarimiz ko'pgina mushaklarning kelishilgan va koordinatsiyalashgan harakatlari natijasida amalga oshiriladi. Koordinatsiya nervlardan mushaklarga keluvchi nerv impulslari orqali amalga oshiriladi.


3.Gavdaning tashqi mushaklari
Gavdaning barcha tashqi mushaklari juft boiib, tananing o'ng va chap tomonida joylashadi (4.4- rasm). Tashqi mushaklar joylashishiga qarab bosh mushaklari, bo'yin mushaklari, ko'krak mushaklari, qorin mushaklari, orqa mushaklari, yelka kamari va erkin qismlarning mushaklari, tos va oyoq mushaklariga bo'linadi.