O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maxsus sirtqi ta`lim fakulteti

O‟rgatuvchi o‟yinlar: didaktik o‘yinlar (akademik, o‘qituvchi, ta‘limiy, tarbiyaviy va pedagogik)

Mexanizm : Imitatsion o‘yinlar (imitatsiyalar, mashina imitatsiyalari, imitatorlar, trenajyorlar), muammoli (evristik) o‘yinlar, syujetli (sahna asarlari) o‘yinlar, vaziyatli o‘yinlar, ijodiy o‘yinlar, stol o‘yinlari, tilga oid o‘yinlar.

Jarayonli o‟yinlar: tashkiliy va funktsional o‘yinlar, harbiy o‘yinlar, ish yurtishga oid o‘yinlar, ishlab chiqarish o‘yinlari, sport o‘yinlari.

Motivatsion o‟yinlar: vaqt o‘tkazuvchi o‘yinlar, qimor o‘yinlari, aktyorlik o‘yinlari, individual va jamoaviy o‘yinlar, musobaqali o‘yinlar.

Bu yerda keltirilgan o‘yinlardan boshlang‘ich sinflardagi matematika fani bo‘yicha mashg‘ulotlarda asosan o‘rgatuvchi o‘yinlarni o‘ynash tavsiya etiladi.

Bu o‘yinlarni sinfda ham o‘ynashni tashkil qilish mumkin. Ammo, ularni zamoanviy kompьyuterlar yordamida tashkil qilish ularni yanada qiziqarliroq va samaraliroq qilgan bo‘lar edi.

CHunki, bunday o‘yinlarni mulьtimediyalar yordamida tashkil qilish bolalarning tabiatiga yaqin keladi va ularda o‘yinda tezroq g‘olib bo‘lish istagini kuchayishi bilan birga, bilim olishga bo‘lgan qiziqishni yanada orttiradi. Ana shunday o‘yinlarni ishlab chiqish uchun bir qator dasturiy vositalar mavjud.

Bularga MICROSOFT WORD, WICROSOFT EXCEL, MICROSOFT POWERPOINT,

MACROMEDIA FLESH kabi dasturlar dastasini kiritish mumkin. Bu dasturlar yordamida o‘qituvchi navbatdagi o‘zlashtirilishi rejalashtirilgan mavzular bo‘yicha sodda o‘yinlarni dasturlashi mumkin. Qolaversa, bugungi kunda tayyor va chiroyli, animatsion effektlarga boy bo‘lgan o‘yinlarni INTERNET EXPLORER orqali topish ham mumkin.

Masalan, 1-sinfga odatda ma‘lum bir songacha sanashni biladigan o‘quvchilar keladi. Bunga ularni maktabgacha tarbiya maskanlarida, oilada o‘rgatilishi mumkin. Ularni tez sanash qobiliyatlari esa asosan boshlang‘ich sinflarning dastlabki o‘qish davrlarida rivojlantiriladi. Bu o‘rinda ―Tez sana‖ tipidagi o‘yinlardan foydalanish mumkin. Bunday o‘yinlarda kompьyuter ekranida sanash bildan aloqador bo‘lgan ma‘lum bir vaziyat yuzaga keltiriladi (1 va 2-rasmlar) hamda o‘quvchilardan bu topshiriqlarni bajarishni talab qilinadi.

Ko‘rinib turibdiki, bunday o‘yinli vaziyatlarni shakllantirish ortiqcha qiyin emas. Faqat u o‘qituvchidan ijodiy fikrlashni talab qiladi halos. Dasturlash muhitini esa u ehtiyojiga ko‘ra tanlaydi.

Kichik yoshdagi o‘quvchilarning sinflari ortishi bilan ularga taklif qilinadigan o‘yinli masalalarning murakkabligi ham mos ravishda ortib boradi. Masalan, ikkini qo‘shish bilan bog‘liq mashg‘ulotlarni samarali tashkil qilishda ikkini qo‘shish bilan bog‘liq 3-rasmdagi kabi o‘yinlarni taklif qilish mumkin.

Kompьyuter o‘yinlari orasida keyingi yillarda matematika krossvordlar (4-rasm) va skanvordlar tobora keng tarqalaib bormoqda. Ulardan ham o‘rinli foydalanish albatta bolalarda bilim olishga bo‘lgan qiziqishlarini ortishiga sabab bo‘ladi.Ushbu krossvord uchun belgilangan savollar quyidagicha: