O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

2-§.Egalik affikslarining omonimiyasi va sinonimiyasi
. Egalik kategoriyasiga xos 1, 2-shaxs 
affikslari so‘z yasovchi va so‘z o‘zgartuvchi ba’zi qo‘shimchalar bilan shakldoshlik hosil qiladi: a) 
egalik va ot yasovchi qo‘shimchalar: 
bola+m, olma+m || chida+m, to‘pla+m;
b) egalik va 
tuslovchilarning 1-shaxsi va ot yasochi qo‘shimchalar: 
ota+m, aka+m || keldi+m, yozdi+m || 
to‘pla+m, bog‘la+m; 
v) egalik va tuslovchilarning 2-shaxsi hamda ot yasovchi qo‘shimchalar: 
ona+ng, kitob+ing || o‘qi+ng, yoz+ing || yiri+ng; g) 
egalik affiksining 2-shaxs birligi va qaratqich 
kelishigining men, sen olmoshlariga qo‘shiladigan –ing shakli o‘zaro omonim bo‘ladi:
kitob+ing || 
men+ing, sen+ing.
Egalik yoki –niki affiksi qo‘shilib kelgan so‘z ot kesim vazifasida ishlatilganda sinonimik 
munosabatda bo‘lishi mumkin: 
Bu- mening kitobim || bu kitob- meniki
. Biroq bunday holda egalik 
affikslari o‘zi qo‘shilib kelgan otning shaxs va sonini ko‘rsata olish xususiyati bilan qarashlilik 
shaklidan farqlanadi. 
9.4. Kelishik kategoriyasi 
Otning boshqa so‘zlar bilan sintaktik munosabatini ko‘rsatuvchi ma’nolar va shu ma’noni 
ifadolovchi shakllar tizimi kelishik kategoriyasi deb aytiladi. Otning kelishik qo‘shimchasini olib 
o‘zgarishi 
turlanish
deyiladi. Kelishik affikslari esa 
turlovchi
affikslardir. Turlovchilar affiksal 
morfemalarning so‘z o‘zgartuvchi (sintaktik shakl yasovchi) turiga mansubdir. Shu jihatdan 
qaralganda, kelishiklar o‘zak yoki negizning morfemik tarkibidagi grammatik jarayonning 
tugallovchi shakli hisoblanadi. Shu bois kelishik kategoriyasi o‘zi birikkan asosni nutqqa 
o‘tkazuvchi, uni nutqiy jarayonga xoslovchi til birligini taqozo etadi. 
Kelishik kategoriyasi, asosan, ot turkumiga xos bo‘lib, ular ot tipli so‘zlar, ya’ni olmosh, harakat 
nomi, jamlovchi sonning ba’zi ko‘rinishlariga ham bevosita qo‘shila oladi: 
Menga, sendan, kimni, 
nimani, barchaga, o‘qishga, beshovimizga kabi. 
Kelishik affikslari sifat, son va ular o‘rnida ishlatiladigan olmoshlar, fe’lning sifatdosh shakli, 
ba’zi alohida yordamchi so‘zlar guruhiga qo‘shilganda, ularni otlashtiradi. Boshqacha aytganda, 
kelishiklar otlashadigan so‘zlar bilan faqat sintaktik vazifa talabiga ko‘ra birikadi: