O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
1.
Qanday so‘zlar umumturkiy sanaladi?
2.
O‘zbek tili leksikasining o‘z ichki imkoniyatlari asosida boyishi 
deganda nima tushuniladi? 
3.
O‘zlashma so‘zlar qanday so‘zlar? Tilimizga qaysi tillardan so‘zlar ko‘p o‘zlashtirilgan? 
4.
O‘zbek tili leksikasining chegaralangan va chegaralanmagan qatlamlari haqida ma’lumot 
bering. 
5.
Tilning faol va nofaol so‘zlari haqida nimalar bilasiz? 
6.
Frazeologiya nimani o‘rganadi? Iboralar va so‘zlar o‘rtasidagi umumiylik haqida so‘zlab 
bering. 
7. Tilning lug‘aviy birliklariga nimalar kiradi? 
 
5.6. Leksikografiya 
Leksikografiya (yunoncha lexs-so‘z, grapos-yozaman demakdir) o‘z mohiyatiga ko‘ra
lesikologiya bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan bo‘limdir. Chunki leksikografiya tilning leksik qatlamiga 
mansub bo‘lgan so‘zlar, iboralarni lug‘atlarda alfavit tartibida va ba’zan uyadoshlik asosida jamlash, 
ularni turli tomondan izohlash bilan shug‘ullanadi. Demak, leksikografiyada lug‘at va lug‘at turlari 
xususida bahs yuritiladi. 
1-§. Lug‘at va uning turlari. 
Lug‘at ma’lum bir tildagi so‘zlarning barchasini yoki aksariyat 
qismini jamlab, ularning ma’nolarini izohlash, imlosi va talaffuzini ko‘rsatish, so‘z ma’nosini bir 
tildan ikkinchi tilga o‘girish kabi maqsadlarda tuziladigan kitobdir. Lug‘atlar maqsad va vazifasiga 
ko‘ra, odatda, ikki turli bo‘ladi: 1) qomusiy (ensiklopedik) lug‘atlar; 2) lingvistik (filologik) 
lug‘atlar. 
Qomusiy lug‘atlar
tushuncha va ma’lumotlar so‘zligi bo‘lib, ularda turli ijtimoiy-siyosiy, ilmiy-
texnik, adabiy-badiiy, tarixiy voqea-lar haqidagi tushunchalar hamda ishlab chiqarishning turli 
sohalari, borliqdagi narsa va hodisalar, taniqli fan, san’at, madaniyat, davlat arboblari haqidagi 
ma’lumotlar beriladi. Masalan, «O‘zbek milliy ensiklopediyasi», «Salomatlik ensiklopediyasi», «Uy-
ro‘zg‘or ensiklo-pediyasi» shular jumlasidandir.