O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

omofrazeologiya
deyiladi: Ko`z yumdi-yashirdi, Ko`z yumdi-vafot qildi. Boshiga ko`tardi-sevdi, erkaladi. 
Boshiga ko`tardi-to`polon qildi, Yuragini yordi-qo`rqitdi. Yuragini yordi-baqirib aytdi. Qo`l 
ko`tarmoq - tasdiqlamoq. Qo`l ko`tarmoq- taslim bo`lmoq. 
Omofrazeologiya faqat ko`chma ma’noga asoslanadi.
Omosintagmiya
(sintaktik omonim) birikmalari va gaplarning o`zaro yoki 
iboralarga shaklan teng kelishi sintaktik omonimiya deyiladi: Bel bog`lamoq, belini ip bilan 
bog`lamoq. Bel bog`lamoq ishga kirishmoq. Oqsoqol-qariya, oqsoqol-soqoli oq. Jon Vatan -
so`z birikmasi. Jon va tan-uyushiq bo`lak. 
Omonimlar quyidagi yo`llar bilan paydo bo`ladi: 
1. Ma’lum bir tildagi turli so`z turkumlariga tegishli bo`lgan ayrim so`zlarning 
shaklan bir xilda bo`lishi, bir xil talaffuz qilinishi natijasida: Qil-qil, qo`y-qo`y. 
2. Ba’zi ko`p ma’noli so`zlarning ma’nolari orasidagi bog`lanishning uzoqlashishi 
natijasida: kun: kun chiqdi (quyosh) kun ko`rish (tirikchilik), oy: yangi oy chiqdi (planeta), 
o`ttiz kun bir oy (vaqt). 

---

55 
3. Bir tildan 2-tilga so`z olish natijasida: may-may, tur (sport), tur (xil) safar -yo`l, 
safar -oy. 
4. Ayrim sheva so`zlarining adabiy tilga o`tib qolishi natijasida: salla-narsa, gazmol, 
salla-o`rama (ovqat): so`ri tok ko`targich (Toshkent), so`ri.yog`och krovat (Farg`ona) 
5. Ba’zi so`zlarning o`zak-negizlariga qo`shimchalar qo`shish orqali yangi so`zlar 
yasalishi natijasida omonimlar vujudga keladi: 
oylik - maosh yoki ish reja: Kundalik-o`zlashtirish daftari yoki ish me’yori, vazifa 
Paronim
grekcha yonidagi - nom demak. 
Leksik ma’noga ko`ra o`zaro aloqador bo`lmagan ikki so`ziing talaffuzda o`zaro 
o`xshashligiga paronimlar deyiladi: yoriq-yorug`, qurt-qurut, quyilmoq-quyulmoq, burch-
burj, fakt-pakt. 
Paronimlar o`zicha mustaqil huquqli bo`lib, bir-biriga bo`ysunmagan, bir-biriga 
aloqasiz ma’naviy tizimga ega bo`ladi. 
Paronimlar quyidagi yo`llar bilan paydo bo`ladi: 
1. Turli o`zakdan bir xil qo`shimcha vositasida so`z yasash natijasida: yom-yoq 
yonilg`i, yoq`ilgi, yol-yor; yolqin-yorqin. 
2. So`z o`zlashtirish natijasida: o`zbekcha aro va forscha-tojikcha aro, o`zbekcha 
burch va arabcha burj kabi. 
3. Leksik varinatning buzilishi: yaroqli, yarog`li Paronim komponent talaffuz 
jihatdan o`zaro o`xshash bo`lganligi uchun, ulardan badiiy adabiyotda qofiya sifatida keng 
foydalaniladi. Bog` sizniki. Uzumini yeysiz. Keyin "o`zim yeyapman": deb yuraverasiz 
(Maqsum askiyabozdan).