O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

partonimiya va boshqalar o`rganilib kelinmoqda. 
O`zbek tilshunosligida, sal oldinroq frazeologiya, so`z yasalishi, hatto leksikografiya 
ham leksikologiya tarkibida o`rganilib kelinar edi. Hozir ularning har biri tilshunoslikning 
mustaqil bir sohasi bo`lib ajralib chiqqan. O`zbek semasiologiyasini ham yaratish davri 
allaqachonlar yetib keldi. 
Leksikologiya tilshunoslikning fonetika va grammatika bo`limlari bilan bevosita 
bog`langan: tovush bo`lmasa, so`z bo`lmaganidek so`z bo`lmasa, grammatikaning ham 
bo`lishi mumkin emas. Lug`at sostavidan nutqda maqsadga muvofiq tarzda foydalanishni 
nazarda tutsak leksikologiya uslubiyat bilan ham uzviy aloqadadir. 
TUSHUNCHA VA SO`Z 
Tushuncha mantiq kategoriyalaridan biridir. Tushuncha ob’yektiv borliqning 
umumiy tomonlarini aks ettiradi. Tushuncha tafakkurning asosiy bir shakli hisoblanadi. 
Tafakkur uch shaklda: tushuncha, muhokama va xulosa shakllarida o`z ifodasini topadi. 
Tushuncha predmet va voqea-hodisalarning umumiy va muhim tomonlarini aks ettiradi. 
Muhokama predmet va voqea-hodisalarning tasdiq, yo inkor shaklida o`zaro aloqa va 
munosabatlarini ko`rsatadi. Xulosa ham fikrlash jarayoni bo`lib, bir yoki bir necha 
muhokamada yangi bir muhokamaga kelishdir. Masalan: ruchka-yozuv quroli, suv-ichimlik. 
So`zlar nutq tovushlaridan (ol, ich) ba’zan bir tovushdan (u,o) iborat bo`ladi, 
Fikrning ro`yobga chiqishi, tafakkurning almashuvi gap vositasida yuz beradi. Har bir so`z 
ma’noga ega bo`lishi kepak. 
So`z ma’nosi nima? Predmet va voqea-hodisalar yoki ular orasidagi munosabatning 
kishi ongida aks etishi so`zning ma’nosi deyiladi. So`zlarning ma’no turlariga ko`ra 
guruhlanishi: 
1.Nomlovchilar: ot, sifat, son, fe’l, ravish 
2. Ifodalovchilar: undov, yuklama, ko`makchi, modal so`z 
3. Ko`rsatuvchilar: olmosh, bog`lovchi. 
Bulardan birinchisi leksikologiyaning tekshirish ob’yektidir. 
So`z o`z vazifasini grammatik shakllangandagina ro`yobga chiqaradi: "Biz 
universitetda o`qiymiz" gapi grammatik shakllarisiz "Biz, universitet, o`qi" holida fikr 
ifodalay olmaydi. Demak, so`zning mohiyatini tushunmoq uchun uning fonetik: semantik 
grammatik tomonlariga e’tibor berish kerak. 
Shunday qilib, ma’lum tovush yoki tovushlar kompleksidan iborat bo`lib, ma’no 
yoki ma’nolar tizimini ifodalaydigan grammatik butunlikka so`z deyiladi: kitob, ruchka, 
paxt. 
So`z ajralmas uch tarkibiy qismdan iborat. 1. So`zning sema tarkibi. 2. So`zning 
fonetik tarkibi. 3. So`zning morfolok tarkibi. So`zning semantik tarkibi shu so`zga xos 
ma’no yoki ma’nolar va qo`shimcha ma’nolardan iborat. Boshqacha aytganda, so`z 
denotativ (atama) va koniotativ (qo`shimcha ma’no) ma’nolar yig`indisidan iborat. Bas, 
shunday ekan, leksikologiya bevosita semasiologiya bilan bog`liq.