O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti magistratura bo’limi Qo’lyozma huquqida udk: sharopov farrux qobilovich harorat ta’sirida maydon tranzistorining elektro-fizik parametrlari

Dissertastiya tarkibining qisqacha tavsifi. Ish tuzilmasining tavsifi. Magistrlik dissertasiyasining hajmi 3 bobdan tashkil topgan bo’lib, dissertasiyasining asosiy mazmuni _72_ betni tashkil etadi. Har bir bob so‘nggida xulosa keltirilgan va xotima bilan yakunlangan. Magistrlik dissertatsiyasining kirish qismida mavzuning dolzarbligi, tadqiqot ob’ekti va predmeti, maqsad va vazifalari, ilmiy yangiligi, asosiy masalalari va farazlari, adabiyotlar tahlili, izlanish usullari, tadqiqot natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati bayon qilingan.
I BOB MAYDON TRANZISTORI TUSHUNCHA VA UNING BOSHQA TURDAGI TRANZISTORLARDAN AFZALLIKLARI
1.1. Maydon tranzistorlarining umumiy tuzilishi va ishlash printsipi
Solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi bo‘yicha metallar va dielektriklar orasidagi holatida bo‘lgan moddalar yarim o‘tkazgichlarga kiradi. Ularning solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi 10-8 dan 105 sm/m gacha bo‘ladi va metallarga qaraganda xarorat ko‘tarilgan sari uning miqdori oshib boradi.
Yarim o‘tkazgichlar ko‘p sonli moddalar guruxini tashkil etadi. Ularga quyidagi kimyoviy elementlari kiradi: germaniy, kremniy, bor, uglerod, fosfor, oltingugurt, margimush selen, kul rangli qalay, tellur, yod, ba’zi kimyo birlashmalar va ko‘p sonli organik moddalar.
Elektronikada yarim o‘tkazgichli materiallarning cheklangan soni qo‘llaniladi. Bu birinchi navbatda kremniy va galliy arsenididir. Margimush, bor, fosfor kabi qator moddalar qorishma (aralashmalar) sifatida ishlatiladi. Elektronikada qo‘llaniladigan yarim o‘tkazgichlar ancha va takomillashgan kristallik tuzulishga ega, ularning atomlari fazoda bir-birovidan o‘zgarmas masofalarda aniq davrli ketma-ketlikda joylashgan bo‘lib, kristallik panjarani tashkil qiladi. Yarim o‘tkazgichlar elektronikasida eng ko’p tarqalgan – germaniy va kremniy – panjaralari olmos turidagi tuzilishga ega. Bunday panjarada moddaning har bir atomi huddi shunday to‘rt atom bilan o‘ralgan bo‘lib, to‘g‘ri tetraedrning cho‘qqisida joylashgan.
Kristallik panjarada joylashgan har bir atom elektrik neytraldir. Panjara tugunlarida atomlarni ushlab turuvchi kuchlar kvantomexanik harakterga ega; ular o‘zaro xarakatlanuvchi atomlarning valentli elektronlarini almashuvi hisobiga paydo bo‘ladi. Atomlarning shunday aloqasi kovalentli aloqa deb nomlanadi, uning yaratilishi uchun bir juft elektronlar kerak bo‘ladi. To’rt valentli element bo’lgan germaniy va kremniyni tashqi qatlamida uning yaqin atrofidagi to’rt atomlari bilan to’rt kovalentli aloqalar mavjud.