Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti Buxoro tarixi kafedrasi oybek klichev

5.3. 2008-yil iyun va avgustdagi Oʻzbekiston Respublikasining 
muzeylar toʻgʻrisidagi qonuni. 
Oradan oʻn yil oʻtib Oʻzbekiston Respublikasi 
Oliy Majlisi tomondan 2008-yil 26-iyunda qabul qilingan va Senat tomonidan 
2008-yil 28-avgustda ma’qullangan “Muzeylar toʻgʻrisida”gi Qonun qabul qilindi. 
Qonunning maqsadi muzeylarning tashkil etilishi va faoliyati sohasidagi 
munosabatlarni tartibga solishdan iborat. Mazkur Qonun yuzasidan Oʻzbekiston 
Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligi qator loyihalar ishlab chiqib, 
muhokama uchun bir necha vazirlikka taqdim etdi. Ushbu Qonun 8 bob, 36 
moddadan iborat boʻlib, ularda muzeyning faoliyati qonuniy asoslanib, sohadagi 
munosabatlarni tartibga solishdan iboratdir.
1-bob. Umumiy qoidalar deb nomlanib, uchta moddadan iborat. Unda 
qonunning maqsadi, muzeylar toʻgʻrisidagi qonun hujjatlari va muzeyning asosiy 
tushunchalari toʻgʻrisida ma’lumotlar oʻrin olgan. 
2-bob. Muzeylarni boshqarish deb nomlanib, u 4-6-moddalarni oʻz ichiga 
olgan. 4-moddada Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining muzeylarni 
boshqarish sohasidagi vakolatlari toʻgʻrisida fikr yuritiladi. 
Unga koʻra, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi: muzeylar 
faoliyatini qoʻllab-quvvatlash, takomillashtirishga doir dasturlar va qarorlar qabul 
qiladi; muzeylarni tashkil etish, qayta tashkil etish va tugatish tartibini belgilaydi; 
davlat muzeylarining toifalarini belgilaydi; Milliy muzey fondi toʻgʻrisidagi va 
Milliy muzey fondining Davlat katalogi toʻgʻrisidagi nizomlarni tasdiqlaydi; 
Muzey ashyolari va kolleksiyalarini Milliy muzey fondi tarkibiga kiritish 
hamda uning tarkibidan chiqarish tartibini belgilaydi; 
Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan muzey ashyolari va kolleksiyalarini 
hisobga olish hamda saqlash tartibini belgilaydi; 
Milliy muzey fondining davlatga tegishli qismi tarkibiga kiritilgan muzey 
ashyolari va kolleksiyalarini boshqarish tartibini belgilaydi; 
Milliy muzey fondi holati ustidan davlat nazoratini amalgaoshirish tartibini 
belgilaydi; 

---

95 
Muzey mutaxassislarini tayyorlash hamda muzey xodimlarining malakasini 
oshirish va ularni qayta tayyorlash tartibini belgilaydi; 
qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshiradi. 
5-modda: Oʻzbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari 
vazirligining muzeylarni boshqarish sohasidagi vakolatlari deb nomlanadi va 
ularga quyidagilar kiradi: 
Milliy muzey fondining Davlat katalogini yuritadi; muzey ashyolari va 
kolleksiyalarini belgilangan tartibda Milliy muzey fondi tarkibiga kiritadi hamda 
uning tarkibidan chiqaradi; 
Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan muzey ashyolari va kolleksiyalarini 
tasarrufdan chiqarish toʻgʻrisida qaror qabul qiladi; 
Milliy muzey fondi holati ustidan davlat nazoratini amalgaoshiradi; 
Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan muzey ashyolari va kolleksiyalarini 
kirib koʻrish tartibi va shartlarini tasdiqlaydi; 
Muzey xodimlarining malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlashni 
tashkil etadi;
Qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshiradi. 
6-modda: Mahalliy davlat hokimiyati organlarining muzeylarni boshqarish 
sohasidagi vakolatlari deb nomlangan. 
3-bob. Milliy muzey fondi deb nomlangan boʻlib, 7-modda: Milliy muzey 
fondining tarkibi, 8-9-moddalar: Muzey ashyolari va kolleksiyalarini Milliy muzey 
fondi tarkibiga kiritish va chiqarish, 10-modda: Milliy muzey fondining Davlat 
katalogini yuritish, 11-modda. Muzey ashyolari va kolleksiyalarini Oʻzbekiston 
Respublikasidan olib chiqish, 12-modda: Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan 
muzey ashyolari va kolleksiyalarining fuqarolik muomalasi xususiyatlari, 13-
modda: Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan muzey ashyolari va kolleksiyalariga 
boʻlgan mulk shakllari kabi masalalar qonuniy yoritilgan. 
4-bob. Milliy muzey fondining davlatga tegishli qismi deyilib, uchta 
moddani oʻz ichiga olgan. 

---

96 
5-bob.Milliy muzey fondining davlatga tegishli boʻlmagan qismi deb 
nomlanib, olti moddani oʻz ichiga oladi.
6-bob. Muzeylarni tashkil etish deb nomlanib, unga muzeylarni tashkil 
etish maqsadlari, shartlari, muzeylarning turlari va toifalari, qayta tashkil etish va 
tugatish tartibi, ularni moliyalashtirish va beriladigan imtiyozlar hamda xalqaro 
hamkorliklar qonun yoʻli bilan belgilab berilgan. Bular 24-30-moddalarda oʻz 
ifodasini topgan. 
7-bob. Milliy muzey fondining ochiqligini ta’minlash deb nomlanib, 31-32-
moddalarni oʻz ichiga oladi. 31-modda Muzey ashyolari va kolleksiyalarini kirib 
koʻrish: 
Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan hamda muzeylarda turgan muzey 
ashyolari va kolleksiyalari fuqarolar kirib koʻrishi uchun ochiqdir. Milliy muzey 
fondi tarkibiga kiritilgan hamda muzeylarda turgan muzey ashyolari va 
kolleksiyalarini kirib koʻrish quyidagi asoslarga koʻra cheklanishi mumkin: muzey 
ashyolari va kolleksiyalarining butun saqlanish holati qoniqarsiz boʻlganda; 
restavratsiya ishlari amalga oshirilayotganda; muzey ashyolari va kolleksiyalari 
muzey zaxiraxonasida boʻlganda. 
Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan hamda muzeylarda, shu jumladan 
muzey zaxiraxonasida turgan muzey ashyolari va kolleksiyalarini kirib koʻrish 
tartibi va shartlari qonun hujjatlarida belgilanadi. 
32-modda: Muzey ashyolari va kolleksiyalarini e’lon qilish: 
Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan hamda ularda turgan ashyolar va 
kolleksiyalarni birinchi marta e’lon qilish huquqi mulkdor tomonidan mazkur 
ashyolar va kolleksiyalarni biriktirib qoʻyilgan muzeyga tegishlidir.
Milliy muzey fondi tarkibiga kiritilgan hamda muzeylarda turgan ashyolar 
va kolleksiyalarni takrorlashdan tijorat maqsadlarida foydalanish huquqlarining 
boshqa shaxsga oʻtkazilishi ashyolar va kolleksiyalarning mulkdori belgilagan 
tartibda muzeylar tomonidan amalga oshiriladi. 
Muzey ashyolari va kolleksiyalari, muzeylarning binolari, muzeylar 
hududida joylashgan obyektlar tasvirlaridan foydalangan holda tasviriy, bosma, 

---

97 
yodgorlik va boshqa adadli mahsulotlarni hamda xalq iste’moli tovarlarini ishlab 
chiqarish, muzeylarning nomlari va ramziy belgilaridan foydalanish qonun 
hujjatlariga muvofiq muzeylar ma’muriyatining ruxsati bilan amalga oshiriladi. 
8-bob. Yakunlovchi qoidalar deb nomlanib, 33-36-moddalarni oʻz ichiga 
oladi.Unda, nizolarni hal etish, muzeylar toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarini buzganlik 
uchun javobgarlik, qonun hujjatlarini ushbu qonunga muvofiqlashtirish, qonunning 
kuchga kirishi kabi masalalar yoritilgan. 
Xulosa qilib aytganda, mustaqillikkacha oʻlkashunoslik muzeylari ateistik 
ruhda va mustaqillik gʻoyalariga zid holda faoliyat olib bordi. Sovet davrida qabul 
qilingan qaror va farmonlar ham shu doirada edi. Mustaqillikdan keyin muzey 
sohasiga qarashlar tubdan oʻzgardi. Muzeylarni jahon standartlariga moslashtirish, 
jahonga tanitish, ulardan yoshlarimiz ongida milliy gʻurur va iftixor, tarixiy 
yodgorliklarni asrash va milliy gʻoyani mustahkamlashga harakat qilinmoqda.