Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti Buxoro tarixi kafedrasi oybek klichev

5.2. 1998-yil 12-yanvardagi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 
“Muzeylar faoliyatini tubdan yaxshilash va takomillashtirish toʻgʻrisida”gi 
Farmoni. 
Oʻzbekiston Respublikasidagi muzeylar va tarixiy me’moriy 
54
Ёдгоров У. ПрезидентШавкат Мирзиёевнинг Арк қўрғонига ташрифи //Buxoronoma. 2017 йил 12 март.

---

89 
yodgorliklar millatning madaniy uygʻonishi, milliy gʻoyani targʻib etish, xalq 
ongida milliy gʻurur va qadriyatlarni kuchaytirishda, mustaqillik gʻoyalariga 
sodiqligini, demokratiya va taraqqiyotga ishonchni mustahkamlashda muhim rol 
oʻynaydi. Muzeylar nafaqat tabiat va jamiyatning noyob hamda xilma-xil ashyolari 
xazinasi, balki muhim ilmiy, ma’rifiy-tarbiyaviy, ijtimoiy kommunikatsiyaning 
muhim halqasi va markazlari hamdir. Oʻzbekistonda muzeylarga e’tibor 
mustaqillik davrida yanada kuchaydi. Xususan, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 1994-yil 23-dekabrda qabul qilingan “Respublika muzeylari 
faoliyatini yaxshilash chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi va 1996-yil 14-martda qabul 
qilingan “Temuriylar tarixi davlat muzeyini tashkil etish toʻgʻrisida”gi qarori 
shular 
jumlasidandir. 
Shuningdek, 
Oʻzbekiston 
Respublikasi 
Prezidenti 
I.A.Karimovning 1998-yil 12-yanvarda qabul qilingan “Muzeylar faoliyatini 
tubdan yaxshilash va takomillashtirish toʻgʻrisida”gi Farmoni
55
hamda ularni 
amalga oshirish boʻyicha Vazirlar Mahkamasi qarorlari muzeylar tizimida katta 
oʻzgarishlar yasash, yangilarini rivojlantirishda muhim asos boʻlib xizmat qildi.
Mazkur farmon 13 banddan iborat boʻlib, unda quyidagilar aks etgan edi. 
Oʻzbekiston hududida qadimdan shakllangan muzeylar tizimini yanada 
takomillashtirish, ularning xalq ma’naviy-axloqiy kamolotida tutgan oʻrnini 
oshirish, muzey fondlarida saqlanib kelayotgai xalqimizning boy tarixini, 
mustaqilligimiz odimlarini aks ettiruvchi, noyob, nodir eksponatlarni avaylab 
asrash, oʻrganish, boyitib borish, dunyoga olib chiqish va targʻib qilish, ulardan 
xalqimiz ongida milliy gʻurur va iftixor, istiqlol va Vatanga sadoqat tuygʻularini 
kuchaytirish yoʻlida keng foydalanish, muzeylarni zamon talablariga mos yuqori 
malakali mutaxassislar bilan ta’minlash, moddiy-texnik bazasini mustahkamlab, 
jahon muzeyshunosligi tajribalarini qoʻllashga zarur shart-sharoitlar yaratish 
maqsadida: 
55
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 12 январда қабул қилинган “Музейлар фаолиятини 
тубдан яхшилаш ва такомиллаштириш тўғрисида”ги Фармони // Халқ сўзи, 1998 йил 13 январь; Ўзбекистон 
Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 5-мартда қабул қилинган “Музейлар фаолиятини тубдан 
қўллаб-қувватлаш масалалари тўғрисида”ги қарори // Халқ сўзи, 1998 йил 15 март.

---

90 
1. Respublikamizdagi Madaniyat ishlari vazirligi, boshqa vazirlik va 
idoralarga tegishli barcha turdagi mavjud muzeylar faoliyatini muvofiqlashtirish, 
qoʻllab-quvvatlash va ularga zarur ilmiy-uslubiy yordam koʻrsatishni ta’minlash 
maqsadida Madaniyat ishlari vazirligi qoshida Muzeylarni qoʻllab-quvvatlash 
respublika “Oʻzbekmuzey” jamgʻarmasi tashkil etilsin. 
Davlat organlari va jamoat tashkilotlari hamda turli muassasalar, 
shuningdek, xorijiy tashkilotlar jamgʻarma hammuassislari boʻlishi mumkinligi 
inobatga olinsin. 
Oʻzbekiston 
Respublikasi 
Adliya 
vazirligi 
jamgʻarma 
Nizomini 
belgilangan tartibda roʻyxatdan oʻtkazsin. 
2. “Oʻzbekmuzey” faoliyatining asosiy yoʻnalishlari etib quyidagilar 
belgilansin: muzeylarda oʻzbek xalqining boy madaniy merosi, uning insoniyat 
tarixidagi oʻrni, taraqqiyot bosqichlarini haqqoniy aks ettirish hamda zamonaviy 
rivojlanish istiqbollarini chuqur oʻrganib, milliy mustaqillik gʻoyalariga mos 
ekspozitsiyalar yaratish, muzeyshunoslikda umummilliy siyosatning amalga 
oshirilishini ta’minlash; 
mamlakatimiz fuqarolarini chet ellarda saqlanayotgai tariximizga oid osori-
atiqalar bilan keng tanishtirish hamda muzeylarimizdagi noyob eksponatlar orqali 
xalq ongida umumbashariy qadriyatlarga, ulkan va boy milliy madaniy 
merosimizga hurmat-ehtirom, Vatanimizning buyuk kelajagiga komil ishonch 
tuygʻularini tarbiyalash; 
muzeyshunoslik sohasida xalqaro aloqalarni, oʻzaro foydali hamkorlikni 
rivojlantirish, Oʻzbekistonda va xorijda keng koʻrgazma faoliyati orqali 
mamlakatimizning boy tarixi, bugungi yutuqlarini dunyo jamoatchiligiga tanitish, 
muzeylarda saqlanayotgan noyob eksponatlarni jahon miqyosida targʻib etish; 
hududiy, idoraviy boʻysunishidan va mulkchilik shaklidan qat`iy nazar, 
muzey faoliyati bilan shugʻullanuvchi barcha tashkilotlar ishini muvofiqlashtirish, 
ularga ilmiy-uslubiy rahbarlik qilish, ilmiy muassasalarni muzeyshunoslikni 
rivojlantirishda faol ishtirok etishga jalb qilish; 

---

91 
muzeylar fondidagi eksponatlarning yagona roʻyxatini yuritish, ularning 
muhofaza sharoitlarini doimiy, qat`iy nazoratga olish, bu sohada tegishli me’yoriy 
hujjatlarni ishlab chiqish va bajarilishini ta’minlash; 
muzeyshunoslikka zamonaviy texnik vositalarni tadbiq etish, ulardan 
samarali foydalanishga oid dasturlar ishlab chiqish va ularni amalga oshirishga 
koʻmaklashish. 
3. Oʻzbekiston Respublikasi Madaniyat ishlari vazirligi Oʻzbekiston Fanlar 
akademiyasi, Badiiy akademiyasi, “Oltin meros” xalqaro xayriya jamgʻarmasi 
hamda tegishli vazirlik va hokimliklar bilan birgalikda: 
ikki oy muddatda mamlakatimizdagi muzeylar faoliyatini yanada 
yaxshilash va takomillashtirishning ilmiy konsepsiyasini ishlab chiqsin va Vazirlar 
Mahkamasiga taqdim etsin; 
bir oy muddatda mustaqil Oʻzbekistonning tarixi va bugungi kunini targʻib-
tashviq qilishdagi alohida ahamiyatini e’tiborga olib, Oʻzbekiston Tarixi davlat 
muzeyi, Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Xalq amaliy san’ati muzeyi, Oʻzbekiston 
davlat san’atmuzeyi, Samarqand, Buxoro, Xiva, Fargʻona davlat muzey-
qoʻriqxonalarining rivojlanishi va moliyaviy ta’minoti boʻyicha alohida dastur 
ishlab chiqsin. 
Dasturni amalga oshirishni muvofiqlashtirish “Oʻzbekmuzey” jamgʻarmasi 
zimmasiga yuklansin. 
4. Adliya, Madaniyat ishlari vazirliklari, Davlat bojxona qoʻmitasi, Fanlar 
akademiyasi va boshqa manfaatdor idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda 
noyob madaniy boyliklarni saqlash, mamlakatdan olib chiqish, mamlakatga olib 
kirish va shu masalalar bilan bogʻliq boʻlgan boshqa munosabatlarni tartibga 
soluvchi qonun loyihasini ishlab chiqsin. 
5. Noyob madaniy boyliklarni saklash, mamlakatdan olib chiqish, 
mamlakatga olib kirish va boshqa masalalar bilan bogʻliq butun mas`uliyat 
Madaniyat ishlari vazirligi zimmasiga yuklansin. 
6. Oʻzbekiston Respublikasi Madaniyat ishlari vazirligi, Badiiy 
akademiyasi 
va 
Davlat 
matbuot 
qoʻmitasi 
mamlakatimiz 
aholisining 

---

92 
muzeyshunoslik madaniyatini oshirish, ularni merosimiz va qadriyatlarimizdan 
xabardor qilib borish hamda mutaxassislar, muzey xodimlarining muzeyshunoslik 
sohasidagi ilmiy ishlarini chop etish, bu sohadagi yutuqlarni targʻib qilish, muzey 
xodimlarining kasbiy malakasini oshirish maqsadida uch oyda bir marta oʻzbek, 
ingliz va rus tillarida chop etiladigan ilmiy-amaliy, ma’naviy-ma’rifiy, rangli 
“Moziydan sado” jurnalini ta’sis etsinlar. Shundan soʻng, 1999-yildan boshlab, 
ilmiy-amaliy, ma’naviy-ma’rifiy “Moziydan sado” jurnali rangli, uch oyda bir 
marta oʻzbek, ingliz va rus tillarida chop etila boshlandi. 
7. “Oʻzbekmuzey”, uning boʻlim va korxonalari, muzeylarning asosiy va 
qoʻshimcha faoliyatidan olinadigan daromadlari 5 yil muddatga barcha turdagi 
davlat soliqlaridan, bojxona va boshqa toʻlovlardan ozod etilsin. 
Soliqdan ozod etilishi natijasida yigʻilgan mablagʻlarning sohani yanada 
rivojlantirishga, uning moddiy-texnik negizini mustahkamlashga, shuningdek, 
xodimlarni ijtimoiy-iqtisodiy muhofaza qilish ishlariga sarflanishi nazarda tutilsin. 
Turli tashkilot va homiylarning daromaddan toʻlaydigan soliq boʻyicha bazasi 
ularning muzeylar faoliyatini yaxshilash uchun oʻtkazadigan pul mablagʻlari 
miqdoriga monand qisqartirilishi belgilab qoʻyilsin. 
8. Oʻzbekiston Respublikasi Mehnat va Moliya vazirliklari Madaniyat 
ishlari vazirligi bilan birgalikda muzey xodimlarini ijtimoiy himoyalash va oylik 
maoshlarini oshirish yuzasidan takliflarni ishlab chiqib, bir oy muddatda Vazirlar 
Mahkamasiga taqdim etsin. 
9. “Oʻzbekturizm” milliy kompaniyasi, “Oʻzbekiston havo yoʻllari” milliy 
aviakompaniyasi boshqa manfaatdor tashkilotlar bilan birgalikda yetakchi muzey 
va qoʻriqxonalarni oʻz ichiga olgan maxsus xalqaro turistik yoʻnalishlar (turlar) 
tashkil etsinlar hamda ularga xorijiy sayyohlarni jalb etish yuzasidan zarur 
tadbirlarni amalga oshirsinlar. 
10. Muzeylarning davlat hamda mahalliy budjetlardan mablagʻ bilan 
ta’minlanishining amaldagi tartibi saqlab qolinsin. 
11. Oʻzbekiston Respublikasi Moliya vazirligi Makroiqtisodiyot va 
statistika vazirligi, Madaniyat ishlari vazirligi bilan birgalikda muzey inshootlarini 

---

93 
qurish va toʻliq ta’mirlash hamda ularni zamonaviy jihozlash uchun zarur boʻlgan 
texnika vositalarini sotib olish va Farmonda belgilangan vazifalarni amalga 
oshirish uchun zarur mablagʻlarni 1998-1999-yillarda ajratsin. 
12. Oʻzbekiston Respublikasi Adliya vazirligi bir hafta muddatda 
Oʻzbekiston Respublikasining amaldagi qonun hujjatlariga zarur oʻzgartirishlar 
kiritish toʻgʻrisidagi takliflarni ishlab chiqsin. 
13. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bir oy muddatda ushbu 
Farmonning bajarilishini ta’minlash yuzasidan tegishli qaror qabul qilsin.
Ushbu hujjat Oʻzbekistondagi muzeylar faoliyatida burilish nuqtasi boʻlib, 
ularning tarixida yangi davr boshlanganini anglatadi. Shuningdek, endigina 
mustaqillikka erishgan yosh davlatning muzeyshunoslik va muzey ishiga katta 
e’tibori timsolidir. Hozirgi kunda tarixiy durdonalarni asrab-avaylash, oʻtmish 
osori-atiqalari, nodir qoʻlyozmalarni ilmiy jihatdan oʻrganish, har tomonlama 
tadqiq etishga jiddiy e’tibor qaratilgan. Oʻzbekiston Respublikasi Birinchi 
Prezidenti I.A.Karimovning Farmoni muzeylar maqomini yuksaltirishga 
qaratilgani bilan qimmatlidir. 
Mazkur Farmonda Oʻzbekiston hududida qadimdan shakllangan muzeylar 
tizimini yanada takomillashtirish, xalqning ma’naviy-axloqiy kamolotida ularning 
tutgan oʻrnini yuksaltirish, muzey fondlarida saqlanib kelinayotgan xalqning boy 
tarixini, mustaqillik odimlarini aks ettiruvchi noyob, nodir eksponatlarni avaylab-
asrash lozimligi ta’kidlandi. Ularni oʻrganish, boyitib borish, dunyoga olib chiqish 
va targʻib etish, xalq ongida milliy gʻurur va iftixor, istiqlol va Vatanga sadoqat 
tuygʻularini kuchaytirish yoʻlida keng foydalanish lozimligi koʻrsatildi. 
Muzeylarni zamon talablariga mos, yuqori malakali mutaxassislar bilan ta’minlash, 
moddiy-texnika bazasini mustahkamlab, jahon muzeyshunosligining eng ilgʻor 
tajribalarini qoʻllash uchun zarur shart-sharoitlar yaratish lozimligi uqtirildi. 
Albatta, Farmonni hech mubolagʻasiz Oʻzbekistonda muzeyshunoslik va muzey 
ishida, uning rivojlanish istiqbollarini belgilashda dasturilamal hujjat ekanligini 
ta’kidlash lozim.

---

94