O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

n
til tovushi lab-lab 
m
tovushiga 

---

63 
aylanadi. Demak, to‘liqsiz assimilyatsiyada tovushlar hosil bo‘lish usuliga ko‘ra 
qisman moslashish holatiga o‘tmaydi. Bunda yonma-yon kelayotgan tovushlar 
ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra va hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra moslashadi. 
Oldin kelgan tovush o‘zidan keyin kelgan tovushni (masalan, 
o‘t+di=o‘tti
),
shuningdek, keyin kelgan tovush o‘zidan oldin kelgan tovushni 
(o‘n bir - o‘mbir)
o‘ziga o‘xshatishi mumkin. Shunga ko‘ra assimilyatsiya yana ikki turga bo‘linadi: 
1) progressiv assimilyatsiya
da oldingi tovush o‘zidan keyingi tovushni o‘ziga 
o‘xshatadi: 
ot+da = otta
(yozilishi 
otda
), 
bilak+ga – bilakka
(yozilishi: 
bilakka
).
2) regressiv assimilyatsiya
da keyingi tovush o‘zidan oldingi tovushni o‘ziga 
o‘xshatadi: 
ta
n
bur – ta
m
bur, yigit+cha = yigichcha, non+voy = novvoy, 
(yozilishi: 
tanbur, yigitcha, nonvoy
).
2. Dissimilyatsiya
da ikkita aynan yoki qisman o‘xshash tovushdan biri yoki 
har ikkalasi talaffuzda o‘zgarib, noo‘xshash tovushga aylanib qoladi. Masalan, 
zarur – zaril
(
zarur
so‘zi tarkibidagi ikkita bir xil 
r
undoshining biri talaffuzda 
l
ga 
aylangan). Yana qiyoslang: 
koridor>kalidor, devor>devol, nodon>lodon
, 
biror>biron
(yozilishi: 
 koridor, devor, biror, nodon
). 
3. Metateza
so‘z tarkibidagi ayrim tovushlarning talaffuzda o‘rin 
almashuvidir. Masalan: 
daryo – dayro
(bunda