O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

t
tovushi affiksdagi 
d
undoshiga ta’sir 
qilib, uni 
t
tovushiga aylantiradi: 
yurt+da=yurtta
, 
yurt+dan=yurttan kabi
(yozilishi: 
yurtda, yurtdan
). 
Bir
sanoq soniga dona son affiksi -
ta
qo‘shilganda, 
affiksdagi 
t
undoshning ta’siri bilan so‘zning oxiridagi 
r
tovushi 
t
ga o‘tadi: 
bir+ta=bitta
kabi. 
So‘z tarkibidagi tovushlar nutq jarayonida bir-biriga ta’sir qilmagan holda ham 
o‘zgarishga uchrashi mumkin. Bunda tovushning so‘z tarkibidagi o‘rni (qanday 
tartibda joylashganligi); so‘zning boshida yoki oxirida, urg‘uli yo urg‘usiz 
bo‘g‘inda kelishi muhim rol o‘ynaydi. Masalan, 
odob, javob, niqob, maktab

---

62 
so‘zlari oxirida kelgan 
b
jarangli undosh talaffuzda jarangsiz 
p
tarzida talaffuz 
qilinadi; 
negativ, normativ pozitiv, operativ
kabi ruscha-internatsional so‘zlarning 
oxirida kelgan 
v
jarangli undosh jarangsiz 
f
tarzida; 
voleybol, olimpiada
kabi 
ruscha-internatsional so‘zlarning urg‘usiz bo‘g‘inida kelgan 
o
unlisi esa 
a
tarzida 
talaffuz qilinadi: 
v
a
leybol, 
a
limpiada.
Bunday hodisalarning sodir bo‘lishiga 
nutqda ixchamlikka intilish, bo‘g‘inda urg‘uning tushishi yoki tushmay qolishi, 
shoshilib talaffuz qilish, boshqa tillardan o‘tgan so‘zlarni talaffuz qilishdagi 
qiyinchiliklar sabab bo‘lishi mumkin. 
Demak, nutq tovushlarining o‘zgarishi ikki turga bo‘linadi: 
1.
Kombinator o‘zgarishlar 2. Pozitsion o‘zgarishlar