Sudlovga tegishlilikning alohida hollari Imoratga bo‘lgan huquq to‘g‘risidagi, mol-mulkni xatlashdan chiqarish haqidagi, yer maydonidan foydalanish tartibini belgilash to‘g‘risidagi da’volar imorat, mol-mulk yoki yer maydoni joylashgan yerdagi sudning sudloviga taalluqlidir. Meros qoldiruvchining kreditorlari vorislar tomonidan meros qabul qilinguniga qadar taqdim etgan da’volar meros mol-mulk yoki uning asosiy qismi joylashgan yerdagi sudning sudloviga tegishlidir. Yo‘lovchilarni, yuklarni yoki bagajni tashish shartnomalaridan yuk tashuvchilarga nisbatan kelib chiqadigan da’volar belgilangan tartibda talabnoma taqdim etilgan transport tashkilotining organi davlat ro‘yxatidan o‘tgan yerda taqdim etiladi.
Qarshi da’voning sudlonga tegishlilik belgisining o’ziga xos xaraktirli belgisi shunda iboratki, O’zbekiston Respublikasi fuqarolik protessual kodeksining 37-moddasiga asosan Qarshi da’vo sudlovga tegishliligidan qat’i nazar, dastlabki da’vo ko‘rilayotgan joydagi sudda taqdim etiladishi ko’rsatib o’tilgan. Bundan kelib chiqadiki har qanday hollarda hamagar fuqarolar tomonidan qarshi da’vo kiritilayotgan hollara qarshi da’vo arizasi asosiy ariza berilgan sudga berilib uni berilishi buyicha umummiy qoidalarda nazarda tutilgan qoidalarga binoan ayni shu tartibda berilad.
XULOSA: Yuqorilardagi fikrlardan kelib chiqib biz shunday xulosa chiqarishimiz mumkinki, Odil sudlov — haqiqiy holatni aniqlab, odamlar orasidagi, ular bilan jamiyat va davlat oʻrtasidagi kelish-movchilik va nizolarni faqat sud to-monidan hal etib berilishi. Odil sudlovni amalga oshirish borasida sud mustaqil, uning faoliyatiga bironbir tarzda aralashishga yoʻl qoʻyilmaydi va bunday aralashuv qonunga muvofiq javob-garlikka sabab boʻladi. O’zbekiston Respublikasida sud hokimiyati qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan, boshqa jamoat birlashmalaridan mustaqil holda ish yuritadi. Sud islohoti yoʻsinida Odil sudlovni amalga oshirishning birmuncha takomillashtirilgan protsessual tartibi belgilandi, sudya kadrlar tanlash va joy-joyiga qoʻyish borasida samarali tizimga asos solindi, sud protsessi ishtirokchilarining tengligi qonunda mustahkamlab qoʻyildi. O’zbekiston Respublikasida Konstitutsiyaning sud hoki-miyatiga bagʻishlangan qoidalari Odil sudlovni tashkil etish, sud organlarining davlat mexanizmidagi va jamiyatning siyosiy tizimdagi roli va oʻrni haqidagi masalalarga doir qonunchilik uchun negiz hisoblanadi. Prezident Islom Karimov uqtirganidek, sud islohotini chuqurlashtirish, hokimiyatning mustaqil va qaram boʻlmagan tarmogʻi sifatida butun Odil sudlov tizimini demokratlashtirish
— huquqiy davlatni mustahkamlashning yana bir muhim yoʻnalishidir. Ijtimoiy turmushning demokratik instituti tariqasida sudning ahamiyati jiddiy ravishda oshirilishi zarur. Soʻnggi yillarda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev tomonidan sud-huquq tizimini yana-da takomillashtirish, fuqaro va tadbirkorlarning huquq va qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilish choralarini kuchaytirish, odil sudlovni samarali taʼminlash hamda sudyalar hamjamiyati rolini oshirish boʻyicha izchil ishlar olib borilmoqda.
2017-2021-yillarda Oʻzbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar strategiyasining “Qonun ustuvorligini taʼminlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishning ustuvor yoʻnalishlari” doirasida Prezidentimizning bir nechta qaror va farmonlari qabul qilindi. Jumladan, birgina 2017-yil 21-fevraldagi “Oʻzbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan takomillashtirish va faoliyati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi PF-4966-son Farmonga asosan sudyalar hamjamiyatining organi hisoblanadigan va Oʻzbekiston Respublikasida sud hokimiyati mustaqilligining konstitutsiyaviy prinsipiga rioya etilishini taʼminlashga koʻmaklashadigan Oʻzbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi tuzildi.2017-yil 1-iyunda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi va Oliy xoʻjalik sudi birlashtirilib, fuqarolik, jinoiy, maʼmuriy va iqtisodiy sud ish yurituvi sohasidagi sud hokimiyatining yagona oliy organi – Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi tashkil etilgan. Shuningdek, sudyalar mustaqilligini taʼminlash maqsadida Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi huzurida Sudlar faoliyatini taʼminlash departamenti tashkil etildi.
Ushbu islohotlarning davomiyligi sifatida fuqarolarning odil sudlovga erishish darajasini yuksaltirish, ishlarni sudda koʻrish sifatini oshirish hamda xolis, adolatli va qonuniy sud qarorlarini qabul qilish uchun taraflarning tengligi va tortishuvchanligini amalda taʼminlash mexanizmlarini kengaytirish maqsadida 2020-yil 24-iyulda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining “Sudlar faoliyatini yana-da takomillashtirish va odil sudlov samaradorligini oshirishga doir qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi PF–6034-son Farmoni qabul qilindi.
Shuningdek O’zbekiston Respublikasining 2017-2021 yillarda Oʻzbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar strategiyasining ikkinchi bo’limi Qonun ustuvorligini taʼminlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishning ustuvor yoʻnalishlari bo’limi ham Sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini taʼminlash, sudning nufuzini oshirish, sud tizimini demokratlashtirish va takomillashtirish sud-huquq tizimi yo’lida ktta qadam bo’ldi.
