O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Xom ashyo tayyorlanishi va uning sifati. Xom ashyoni yig’ishda ildiz qismi poyadan 20 sm gacha bo’lgan radiusda, 30 sm chuqurlikda ildizpoyasi bilan yo’g’on ildizlari birga tuproqdan ehtiyotkorlik bilan sindirmasdan kovlab olinadi. O’simlikning tiklanishi uchun 10 m² maydonda mevalab turgan o’simlikning kamida bir donasini qoldirish zarur. Kovlab olingan xomashyoni tuproqdan tozalab, tez suvda yuviladi, poya qoldiqlari asosidan kesiladi va tashlanadi, ingichka ildizchalari ajratiladi. Ildizpoyasi va yo’g’on ildizlari uzunasiga 10-15 sm uzunlikda, qalinligi 1-2 sm qilib kesiladi. Zararkunandalar bilan zararlangan va qoraygan ildiz qismi va ildizpoyasi tashlab yuboriladi.
O’simlikning ildizi va ildizpoyasi 2-3 kun ochiq havoda, nam havoda esa ayvon tagida so’ldiriladi. Keyin iliq, yaxshi shamollatilgan xonada 40⁰S dan oshmagan quritgichda yupqa qilib yoyiladi (5 sm qalinlikdan oshmagan holda) va quritiladi. Agarda o’simlik xomashyosi so’ldirilmagan bo’lsa, iliq quritgichning harorati 30-35⁰S dan oshmasligi kerak. O’simlikning ildizi va ildizpoyasi butunligicha quritiladi, shuningdek, harorat 50⁰S dan oshmasligi kerak. Bunday sharoitda xomashyo qorayib ketadi. Yaxshi havoda uning tagiga brezent ustiga yupqa qilib quyoshda quritish mumkin. Quyosh botgandan keyin uni yopib qo’ysa bo’ladi. O’simlikning quriganligini ildizning sinishidan aniqlanadi. Quritilgan xomashyo yana bir marta tekshiriladi, qorayganlari tashlab yuboriladi.
Tibbiyotda qo’llanilishi va kimyoviy tarkibi. Ilmiy tibbiyotda ildizidan tayyorlangan preparatlar oshqozon-ichak yaralariga, 12 barmoqli ichak yaralarini davolashda tavsiya etiladi. Xalq tabobatida ildizidan tayyorlangan qaynatma tuberkulyoz, oshqozon ichak, gijja va qichima kasalliklarida qo’llaniladi.
O’simlik ildizidan igalan, igalin, shuningdek, igalol va grandol ajratilgan. Bundan tashqari, ildizida flavonoidlar, oshlovchi moddalar, alkaloidlar, triterpenli saponinlar, organik kislotalar mavjud.