O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Nishtarsimon termopsis (Термопсис ланцетный) — Thermopsis lanceolata R.Br.
Termopsis turlari qora, sho’r tuproqli hamda qumli yerlarda, tog’ yonbag’irlarida, mayda shag’alli qiyaliklarda, tog’dagi daryolar qirg’og’ida, tog’lardagi daraxtzorlarda va butazorlarda, cho’l va o’rmon-dasht zonalarida hamda begona o’t sifatida bug’doyzorlarda o’sadi. Ular Markaziy Osiyo (asosan, Qirg’iziston va O’zbekiston respublikalarida), Qozog’istonda, Sibir va Rossiyaning Yevropa qismida uchraydi.
Tibbiyotda termopsisning yer ustki qismi va urug’i qo’llaniladi. Yer ustki qismi o’simlik gullay boshlashidan to meva tukkuniga qa- dar o’rib olinadi va soya yerda quritiladi. Mevasi pishganda (avgust-sentabr oylarida) o’simlik yig’iladi, ochiq erda - quyoshda quriti­ladi. So’ngrayanchib, urug’ ajratib olinadi.
Termopsis turlarining hamma qismi tarkibida alkaloidlar (yer ustki qismida 0,5-3,6%, urug’ida 2-3,34%), yer ustki qismida yana 4,57-4,88% organik kislotalar, 2,94-4,8% qandlar, saponinlar, efir moyi, 289 mg% gacha C vitamini, termopsilansin glikozidi, flavo­noidlar (genietin, sinarozid, genistein, xrizoeriol va boshqalar) 3,65- 5,08-% smolalar, shilliq, oshlovchi va boshqa biologik faol mod­dalar bor. Alkaloidlar summasidan termopsin, sitizin, paxikarpin, metilsitizin, anagirin va boshqa alkaloidlar sof holida ajratib olingan.
Termopsisning dori preparatlari (damlama, suyuq va quruq ekstraktlari) surunkali bronxit, pnevmoniya va nafas yo’Harming boshqa kasalliklarida balg’am ko’chiruvchi vosita sifatida qo’llaniladi. Sitizin alkaloididan sititon preparati (alkaloidning ampuladagi 0,15% li eritmasi) operatsiya vaqtida, umumiy zahar- langanda (masalan is gazidan), yangi tug’ilgan chaqaloqlarda na­fas olish to’xtab qolgan hollarda nafas markazini qo’zg’atuvchisi hamda qon bosimi pasayganda uni ko’taruvchi dori sifatida ishla­tiladi. Termopsisning yer ustki qismining quruq ekstrakti balg’am ko’chiruvchi va yo’talni qoldiruvchi dori - pektol, yo’tal qoldiru­vchi quruq mikstura (kattalar uchun), yer ustki qismi esa yo’talga qarshi ishlab chiqilgan tabletkalar tarkibiga kiritilgan.