O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

 
6-bob. VIRUSLI GEPATITLAR 

---

100 
Virusli gepatitlar insoniyatga qadimdan ma‘lum bo‗lgan kasalliklardan biri 
bo‗lib, avallari boshqa nomlar bilan atalgan. 1888 yilga kelib S.P.Botkin bu 
kasallikni jigar zararlanishi bilan kechib, odamdan-odamga yuqadigan kasallik 
deb ta‘rif bergan, shu sababli uzoq yillar davomida bu kasallik Botkin kasalligi deb 
ham atalgan. Bu kasallikni chaqiruvchilari viruslar (A,B,C,D,E, F, TTV,G) 
aniqlana boshlagandan keyin, virusli gepatit deb nomlangan. Hozirgi vaqtga kelib 
virusli gepatitlar yuqish yo‗llariga qarab, 2 ta katta guruhga bo‗lingan: fekal-oral 
yo‗l bilan yuqadigan virusli gepatit A va E, parenteral yo‗l bilan yuqadigan virusli 
gepatit B,C,D lar v.x. 
Virusli gepatitlar – gepatotrop, etiologik bir xil bo‗lmagan viruslar 
tomonidan chaqiriladigan, zararlanish mexanizmlari turlicha bo‗lgan va 
gepatobiliar tizim zararlanishi bilan organizmda modda almashinuvini buzilishi, 
umumtoksik, dispeptik va gepatolienal sindromlar rivojlanishi va ba‘zan sariqlik 
bilan xarakterlanadigan antroponoz kasalliklar guruhi. JSS ma‘lumotlariga asosan, 
xar yili deyarli 50 mln. gepatit B, 100 dan 200 mln.gacha gepatit C bilan 
kasallanganlar qayd etiladi. Bugungi kunda dunyoda 350 mln. bemor gepatit C 
virusi bilan zararlangan. O‗zbekistonda virusli gepatit C bilan kasallanish 2002 
yildan boshlab – 6,0 dan 11,6 gacha (100 ming aholiga) 2005 yilda sezilarli 
ravishda oshdi. Milliy emlashlar kalendariga gepatit B ga qarshi vaksinatsiyaning 
kiritilishi gepatit B bilan kasallanishning – 2000 yili 29,4 dan 2005 yili 9,1 gacha 
sezilarli pasayishiga olib keldi. Solishtirish uchun: 1996 yili respublika bo‗yicha 
intensiv ko‗rsatkich 100 ming holatga 61,1ga teng bo‗lgan. 
O‗zbekistonda O‗zRSSVning 542-sonli buyrug‗iga asosan (2018 y.) klinik 
amaliyot maqsadlari va vazifalariga javob beradigan virusli gepatitlarning 
klassifikatsiyasi qabul qilindi. Unda gepatitning etiologiyasi va infeksion 
jarayonning manifestligi hisobga olinadi, ustun turuvchi patologik mexanizmlar 
ajaratiladi, kasallikning og‗irligi, kechishi va oqibati baholanadi. Baholashning 
bunday ko‗rsatkichlarini hisobga olish, zarur tashxisni to‗liq shakllantirish 
imkonini beradi. Mazkur klinik klassifikatsiyani turli etiologiyadagi o‗tkir virusli 
gepatitlarning barcha guruhlari uchun qo‗llash mumkin. 

---

101