O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Tashxisoti.
Epidemiologik ma‘lumotlar, kasallikning klinik manzarasi va 
qonda parazitlar qon tomchisi va yupqa surtma tayyorlab ko‗rilganda aniqlanadi.

---

230 
Rasm 39. 3 kunlik bezgakning temperatura chizigi (chizilgan). 
Rasm 40. 4 kunlik bezgakning temperatura, ko‘shilgan xurujlar (chizilgan). 
Tropik bezgakda, dastlab parazitning faqat xalqasimon turi aniqlanadi. 
Gomeotsitlar 10 kun o‗tgandan so‗ng yuzaga chiqadi. Bezgak plazmodiylari 
kasallikning turli bosqichlarda 20 foiz eritrotsitlarda uchraydi. Bu kasallikning 
gripp, tif-paratifoz kasalliklar, sil, sepsis, brutsellyoz va boshqa hastaliklardan 
ajrata bilish kerak. 
Davosi.
Bezgakka qarshi gametoshizotrop - primetanin, xingamin (delagil), 
gistoshizotrop – primaxin, xinotsid, gamontlarga ta‘sir qiladigan preparatlar - 
primaxin, xinotsit sulfat, sporontotsid dorilar - pirimetamin, proguanil (miqdori 

---

231 
yoshga qarab) kabi maxsus preparatlar qo‗llanadi. Xinotsit uch kunlik va to‗rt 
kunlik bezgakdan batamom tuzalishga yordam beradi. 
Profilaktikasi.
Infeksiya manbalarini zararsizlantirish, ya‘ni shu kasallik 
bilan og‗rigan bemorlarni muntazam va uzoq (kasalxonada) davolashdan, 
kasallikni tashuvchi chivinlar va tuxumlarini yo‗qotishdan iborat. 
9-bob. ZOONOZ KASALLIKLAR 
QORA OQSOQ (BRUTSELLYOZ) 
Qora oqsoq – brutsellalar 
chaqiradigan, asosan maishiy-
muloqot va alimentar yo‗li 
bilan 
yuqadigan 
limfogemopoez, 
xarakat-
tayanch, asab va jinsiy organlar 
zararlanishi bilan kechadigan 
infeksion-allergik 
kasallikdir. 
Brutsellyoz kasalligi qadimdan 
ma‘lum bo‗lib, Gippokrat o‗z 
asarlarida to‗lqinsimon istima 
bilan kechuvchi kasallik deb 
asosiy belgilarini yozib qoldirgan. Qashqadaryo cho‗ponlari orasida ham 
qora oqsoq nomi bilan bu kasallik ma‘lum bo‗lgan. 
Brutsellyoz haqida yozilgan ma‘lumotlarni qadimiy tarixlardan ham 
topish mumkin. Brutsellyoz mustaqil nozologik birlik sifatida 1861 yilda 
ingliz vrachi Merston tomonidan «o‗rta yer dengizi, Malta remittirlovchi 
isitmasi» nomi bilan ta‘riflangan.
Rasm 41. Brutsellyoz qo‗zg‗atuvchisi. 

---

232 
 
1886-1887 yillarda ingliz xarbiy vrachi Devid Bryus kasallik 
qo‗zg‗atuvchisini topdi, ya‘ni uni malta isitmasidan o‗lgan askar talog‗idan 
topadi va ―Micrococcus melitensis‖ – malta mikrokokki deb ataydi.
1897 yilda Rayt va Sempl bemor qon zardobining mikrokokk 
kulturasini agglyutinatsiya qilish xususiyatini aniqladilar. Bu reaksiya 
keyinchalik tashxisda Rayt reaksiyasi nomi bilan keng qo‗llanila boshladi.