O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

2. Tish kesuvchi asboblarini konstruktsiyasini 
takomillashtirish yo’llari.

---

-bir vaqtni o’zida qirindini kesishda qatnashuvchi kesuvchi tig’ni uzunligini va uni 
sonini oshirish (masalan, tish o’yuvchi kallakda). 
-tishga ishlov berishni yangi usullarini qidirib topish (masalan, aylanma sidirish, 
tish yo’nish va boshqa). 
Chervyakli freza misolida tish kesuvchi asboblarni konstruktsiyasini yaxshilash 
usullarini ko’rib chiqaylik. Chervyakli freza konstruktsiyasini takomillashtirish 
quyidagilarga asoslangan: 
1.Frezalarni T5K12V, T14K8 qattiq qotishma va yuqori ish unumdorlikni beruvchi 
R9K10, R10 K5F5, R14F4, R18K8 va b. iborat tez kesar po’latlardan tayyorlangan 
odatdagiday va charxlanmaydigan plastinkalar bilan taominlashga asoslangan. Bu 
kesuvchi materiallar xisobiga birinchi navbatda kesish tezligi

=150-170 m/min 
S=2,5-3,0 mm/ayl ikkinchi 
navbatda esa

=45-50 m/min 

=4-5 mm/ayl. 
ish unumdorlik 3-2 martabaga oshadi. 
1.Qoraishlov berishga mo’ljallangan aloxida yig’ma o’tkir pichoq-tishli frezalar 
yaratish. Freza tishlarini cho’qqi qismi va yon tomonlari bo’yicha charxlash uchta 
operatsiyada bajariladi, cho’qqidvgi ketingi burchaklarni (

z
=12
0
-17
0
) va yon 
tomonlarini (

x.b.
=g
0
-15
0
) burchaklarini katta miqdorida sezilarli darajada ish 
unumdorligini oshib borishi taominlanadi. 
2.Kesuvchi pichoq qismini yangilash va frezani xizmat qilish davrini oishirish 
maqsadda frezani o’qi bo’ylab (L ish.

13 m) ortib boruvchiuzunligini uzluksiz 
va davriy siljishini taominlash. 
3.Qora ishlov berish uchun ko’p krimli frezalarni va oldingi burchagi musbat 
qiymatli frezalarni yaratish bilan qirindini ajratish sharoitini yaxshilash va ish 
unumdorligini oshirish. 
4.Frezalash aniqligini oshirish uchun chervyakli frezalarni kattalashgan diametrda 
tayyorlash zarur. Bu xol uchun rezbani o’rami ko’tarilish burchagi 

va qirindi 
joylashuvchi ariqcha og’ish burchagi

kichrayadi, buni xisobiga esa profilni 
ikkala tomoni bilan qirindini kesishi oddiylashadi. 
5.Progressif kesish sxemasida ishlaydigan eng yo’g’on (0,1mm da) va ingichka 
(0,1mm da) qalinlikda kesib o’tuvchi tishlar bilan ketma-ket keluvchi tozalovchi 
tishli frezalarni yaratish. Bunday xollarda kesish jarayoni tishni hamma perametri 
bilan bajarilmaydi va shuning uchun ham ingichka qalin qirindi ajrab chiqadi, 
natijada tish frezerlash jarayonini unumdorli yuqori bo’ladi. 
6.Kichik diametrdagi frezerlarni to’liq holda plastik qattiq qotishmalardan 
tayyorlash tavsiya qilinadi. 
7.Egri chiziqli tashkil etuvchili ko’p tishli frezalardan foydalanish o’q bo’ylab 
surish qiymatini oshirishga imkon yaratida.