O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti qo`lyozma huquqida udk

Gap – sarlavhalar

1.	Men o`zimni otaman, vafosizlar yashasin dunyoda!	- Ber deyman to`pponchani menga Men o`zimni otaman. Dunyoda vafosizlar yashasa bas, bezdim…	1
2.	Eng so`nggi tajriba bilan boy bo`lish	MMS	–
3.	Chorasi ko`rildi	Shundayki, rayon sho`rosidan tartib, qishloq sho`rosigacha, rayon soliq idorasidan tortib ayri soliq ro`yxatchilarigacha choralari ko`rildi.	1
4.	O`z kishilarini tanimagani qiziq	Bu xabarni eshitgan mudir mo`ylov ostidan kulib qo`ydi va dilidan “Shu choqqacha o`z kishilarimni tanimaganim qiziq” degan fikrni o`tkazdi.	1
5.	Haji qabul bo`ldi	To`g`ridan ham, Badalmat so`fining “haji” oxiri umrida, Makkada emas, Odessa portida “qabul bo`lgan” edi.	1
6.	Mamag`voy tushundi	MMS	-
7.	Eri bilan bas boylashgan xotin	Shu qilganiga u bilan bas boylashaman, mayli men, mening zvenom hammamiz uning ham normasini o`z ustimizga olamiz.	1
8.	Afandi o`lmaydigan bo`ldi	Ana shu bo`ldiyu, Afandi o`lmaydigan bo`ldi	1
9.	Kim aybdor	Mening Moskvada kulgu bo`lib qoluvimga texnikani bilmas-ligim aybdor	1

SH. XOLMIRZAYEV. Saylanma. 3 jildlik. Hikoyalar. 1-jild. – Toshkent, 2003. – 448 b.

№	Sarlavha	Matndagi sarlavha qatnashgan jumla	Matnda ishlatilgan sarlavha-til birligi soni
So`z – sarlavhalar
1.	Ko`ngil	Gap… gap ko`ngilda, tushundingmi? – dedi.	1
2.	Sog`inch	- Azimjom! Sizni… sog`indim! Eshitayapsizmi?	2
3.	Ko`kboy	Ko`kboy bo`la qolsin. Qoraboy, Oqboy deydilar-ku. Bu - ko`k.	1
4.	Yosuman	Ha, yomon odamlar, yosumanlar bor hayotda!	1
5.	Bahor	Bibigul yoz, bahor oqshomlari shu deraza yonida kitob o`qib o`tiradi.	1
6.	Jo`raboshi	MMS	-
7.	Sayr	Jo`ra bola–chaqasi bilan qishloqqa kelgan vaqtda tog`ning xushhavo joylariga o`rtoqlari bilan sayrga chiqadi	1
8.	Farzand	MMS	–
9.	Qariya	MMS	–
10.	Odam	Odam o`lim ostonasida birdan kuch yig`adi ekan. Sham ham so`nish oldidan birdan alanga olib yonadi-ku? Keyin so`nadi…	2
11.	Podachi	Ho`kiz esa, qassob qo`lida pichoqni ko`rib itoatkorlik bilan bo`ynini cho`zgan qo`ydek, boshini tuproqqa qo`yib, olaygan ko`zlarini podachiga tikdi.	1
12.	Qaytish	MMS	–
So`z birikmasi – sarlavhalar
1.	Yozilmagan so`z- boshiga ilova	Xo`sh, yozilmagan so`z boshiga ilovani shu yerda tugatsam ham bo`ladi.	1
2.	Notanish odam	Kamardan chiqarkanman nota-nish odamni ko`rdim.	1
3.	Olis yulduzlar ostida	MMS	–
4.	Yovvoyi gul	Ko`payib ketadi. Bu yovvoyi gul, kiyiko`t	1
5.	Sirli millisioner	MMS	–
6.	Bir guzar odamlari	MMS	–
7.	Kechagi kun kecha	MMS	–
8.	Oy yorug`ida	MMS	–
9.	O`t egasi	MMS	–
10.	Jarga uchgan odam	MMS	–
11.	Uchinchi hamroh	MMS	–
12.	Kulgan bilan kuldirgan	MMS	–
13.	“O`zbekning soddasi”	“O`zbekning soddasi”ga havasim kelib ketdi.	1
14.	Ora yo`l	MMS	–
15.	Tikan orasidagi odam	MMS	–
16.	Arpali qishlog`ida	MMS	–
17.	Keksa g`ijjakchi	MMS	–
18.	Shudring tushgan bedazor	MMS	–
19.	Cho`loq turna	MMS	–
20.	Ona yurt	MMS	–
21.	Olam tortilish qonuni	MMS	–
22.	Qush tili	MMS	–
23.	Yangi zot	Ishning qaltis tomoni ham bor edi: yangi zot yaralmay, yo otasi, yo onasiga tortib ketishi, yoki uch-to`rt yildan keyin aynishi mumkin edi.	1
24.	Hayot abadiy	MMS	–
25.	Og`ir tosh ko`cha	MMS	–
Gap – sarlavhalar
1.	Bir ko`rgan tanish	MMS	–
2.	Ikki ko`rgan bilish	MMS	–
3.	Nimadir yo`q bo`ldi	Tushundilarki, oralaridan nimadir… nimadir yo`q bo`lgan!	1
4.	Olma yemadim	MMS	–
5.	Qorbobo keldi	MMS	–
6.	Ahad Mirzo yig`ladi	Ahad Mirzo shu kecha G`olibni qo`lida pichoq bilan ko`p izladi, so`ng yig`ladi: raykomga boraymi, yo machitgami?	1
7.	Boychechak ochildi	MMS	–
8.	Zov ostida adashuv	MMS	–
9.	Biz kech qolib yuramiz	MMS	–
10.	Ukki sayrayapti	MMS	–
11.	Nasib yetsa	MMS	–
12.	Bahor o`tdi	MMS	–
13.	Baxtli bo`linglar	- Baxtli bo`linglar! – dedi. Ko`zlaridan tirqirab yosh chiqib ketdi.	1
14.	Bodom qishda gulladi	Pastdagi daraxt bodom ekan! Gullapti! – o`rnidan turmoqchi bo`ldi. – Ana qarang! Ana… gullapti…- So`ng bo`shashdi. – Lekin sovuq uradi.	1

MUNDARIJA

Kirish. Ishning umumiy tavsifi............................................................................4

1. PUBLISISTIK USLUB (GAZETA TILI) va

BADIIY USLUBNING LINGVISTIK XUSUSIYATLARI.............................9

1.1. Tilshunosliklarda funksional (xususan,

publisistik va badiiy) uslublarning o`rganilishi...................................................9

1.2. Publisistik uslub (gazeta tili)ning

lingvistik xususiyatlari. .....................................................................................21

1.3. Badiiy uslubning lingvistik xususiyatlari........................................27

1.4. Sarlavha funksiyasi. .........................................................................32

2. GAZETA SARLAVHASI STILISTIKASI...................................................35

2.1. So`z - sarlavha stilistikasi.................................................................35

2.2. So`z birikmasi va gap – sarlavhalar stilistikasi................................45

2.3. Maqol va frazeologizm – sarlavhalar stilistikasi. ............................67

3. HIKOYA JANRI SARLAVHASI STILISTIKASI.....................................80

3.1. So`z - sarlavha stilistikasi................................................................83

3.2. So`z birikmasi va gap – sarlavhalar stilistikasi...............................88

3.3. Maqol va frazeologizm – sarlavhalar stilistikasi.............................94

XULOSA...............................................................................................96

ADABIYOTLAR..................................................................................99

ILOVALAR..........................................................................................104

Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti

o`zbek filologiyasi fakulteti o`zbek tilshunosligi kafedrasining

5A220102 – Lingvistika (O`zbek tili) mutaxassisligi magistranti

Bekqulova Shohista Rustamovnaning «Sarlavha stilistikasi

(gazeta va badiiy asar(hikoya)lar materiallari asosida)»

mavzuidagi magistr akademik darajasini olish uchun

yozilgan dissertasiya haqida ilmiy rahbar
MULOHAZASI
Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan tub islohotlar sabab OAKda janrlar imkoniyatlaridan keng foydalanish, materiallarning mazmun-mundarijasini boyi-tish, axborotlarning ta’sirchanligini oshirish sohalarida katta ijobiy o`zgarishlar yuz berdi. Gazeta sarlavhalarining o`ziga xosligini ta’minlashga, ularning reklamaliligini oshirishga xizmat qiluvchi til vositalaridan foydalanishga e’tibor kuchaydi. Sarlavha ta’sirchanlikni oshirishda gazeta tilida muhim stilistik vosita hisoblanadi. Istiqlol yillari gazeta sarlavhalarining stilistik xususiyatlarini o`rganish sohasida maxsus ilmiy tadqiqotning hozircha yaratilmaganligi bu sohada izlanishlar olib borishni taqozo etadi.

Jamiyat uchun munosib fuqarolarni, eng muhimi, barkamol insonlarning tarbiyasida badiiy adabiyotning o`rni nihoyatda katta. U inson ongiga tez ta’sir eta oladigan va uni har tomonlama tarbiyalaydigan vositalardan biridir. Badiiy asarlar orasida mazmunli va ixcham janrlardan biri hikoyaning ahamiyati juda kattaligini e’tiborga olganda, ularni o`qimishli qilish, o`quvchi e’tiborini tortishda sarlavhaning muhim o`rin tutishini unutmaslik lozim. Hikoya sarlavhalarining stilistik xususiyatlari, ularning ta’sirchanlikni ifodalashdagi alohida imkoniyatlari maxsus tadqiq etilmagan.

O`zbek tilshunosligida keyingi yillar gazetalari materiallari asosida gazeta sarlavhalarining uslubiy xususiyatlari, matn bilan uyg’un-ligi, adabiy me’yorga rioya qilish kabi muammolar maxsus o`rganilgan emas. Shuningdek, badiiy asar, xususan, hikoyalarning sarlavhalari maxsus tad-qiqot obyekti bo`lgan emas.

Tadqiqot Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti o`zbek tilshunosligi kafedrasining 2011-2015 yillarga mo`ljallangan “O`zbek tili birlik-larining funksional-pragmatik va semantik-uslubiy tahlili (sinxron va diaxron aspekt)» mavzuidagi ilmiy-tadqiqot ishlari rejasining “Ommaviy axborot vositalarida o`zbek tili birliklarining funksional-semantik va pragmatik tahlili” bandiga asosan bajarildi.

Magistrlik dissertasiyasida “Xalq so`zi”, “Zarafshon”, “Samarqand”, “Da-rakchi” gazetalari va o`zbek hikoyanavislari, xususan, Abdulla Qahhor, G’afur G’ulom, Shukur Xolmirzayev hikoyalari materiallaridan foydalanildi. Magistrlik dissertasiyasida sarlavhaning gazeta tilida ta’sirchanlik va reklamalilikni ta’min-lashda hamda badiiy asar(hikoya)da mavzuni yoritish va ifodalashdagi stilistik xususiyatlarini tadqiq etish maqsad qilib olingan edi.

Bekqulova Shohista Rustamovna reja asosida o`zbek tilshunosligida mavjud gazeta tili va gazeta sarlavhalari, badiiy uslub va uning janrlariga doir ko`plab nazariy va o`quv manbalarini o`rgandi, gazetalardan faktik materiallar to`pladi. Ularni tegishli maslahatlarimiz asosida tasnifladi va quyidagi masalalarni imkoniyati darajasida yoritib berishga harakat qildi: 1. So`zlar, xususan, ot, sifat so`z turkumiga oid til birliklari ixcham, mazmunli gazeta va hikoya sarlavhasi bo`la olishini hamda matnga xos axborotni o`zida qisman jamlab ifodalashini tegishli misollar asosida ko`rsatib bera oldi. 2. So`z birikmasi, xususan, qaratqich-qaralmish konstruksiyalarning fikrni ixcham, ravon, mazmunli ifodalashdagi imkoniyatlarini yoritishga urindi. Ayniqsa, bunday birikmalarda qaratqich kelishigi qo`shimchasining tushirilishi, ya’ni belgisiz qo`llanishi ham gazeta tili talablariga mosligini faktlar asosida ko`rsatib berdi. 3. Tugallangan fikrni ifodalab ko`rsatish jihatidan hikoya va gazeta matni mazmunini ixcham ifodalashda gapning imkoni-yatlari juda kattaligini hisobga olib, darak, so`roq, buyruq va undov gaplarning sarlavha sifatidagi xususiyatlari bo`yicha aniq misollar asosida tegishli tahlillarini bayon qildi. Ayniqsa, sodda gaplar, to`liqsiz gaplarning sarlavha sifatidagi o`ziga xosliklarini ko`rsata oldi. 4. Frazeologizm va xalq maqollarining sarlavha sifatida imkoniyatlari kattaligini, gazetaning ommabopligini yanada oshirishda ularning rolini va hikoya sarlavhalaridagi o`rnini misollar asosida yoritib berishga harakat qildi.

Bekqulova Shohista Rustamovna o`zinig qobiliyatli ekanligini isbot qilib berdi va talab darajasidagi magistrlik dissertasiyasini rasmiylashtirdi. Bu ishni yozishida izchil izlanishi, magistrantlar an’anaviy ilmiy konferensiyalarida ma’ruza bilan muvaffaqiyatli chiqish qilishi va turli ilmiy to`plamlarda quyidagi ilmiy maqolalarini nashr ettir-ganligi katta yordam berdi:

1. Bekqulova Sh. Gazeta fraziologizm - sarlovhalari stilistikasi. // “Ayub G’ulomov va o’zbek tilshunosligi masalalari” ilmiy maqolalar to’plami. – Toshkent, 2012, 150-153-betlar.

2. Abdusaidov A., Bekqulova Sh. Gazeta maqol-sarlavhalarining xususiyati va matn bilan uyg’unligi. // “Zamonaviy o’zbek tili muammolari” ilmiy maqolalar to’plami. - Samarqand, 2011, 77-83-betlar.

3. Abdusaidov A, Bekqulova Sh. Davlat tili adabiy me’yorlarining gazeta sarlavhasiga tatbiqi. // ”Davlat tili haqida”gi qonun: muammo va yechim. Ilmiy maqolalar to’plami. - Samarqand, 2011, - 56-59-betlar.

4.Bekqulova Sh. Frazeologizm-sarlvahalar gazeta tilida stilistik vosita sifatida.// ”Davlat tili haqida”gi qonun: muammo va yechim. Ilmiy maqolalar to’plami. - Samarqand, 2011, 44-48-betlar.

5. Bekqulova Sh. Hikoya sarlavhasi stilistikasi. // O`zbek tili stilistikasi va nutq madaniyati masalalari. Professssor Rahmatulla Qo`ng’urov tug’ilgan kunning 80 yilliga bag’ishlangan ilmiy anjuman materiallari. –Samarqand, 2013(Nashrga topshirilgan).

Umuman, Bekqulova Shohista Rustamovnaning bajargan ishi magistr-lik dissertasiyasi talablariga javob beradi va uni YaDAKga himoya uchun tavsiya etish mumkin, deb hisoblayman. Uni munosib himoya qilishiga ishonch bildiraman.

Ilmiy rahbar

SamDU o`zbek tilshunosligi kafedrasi

mudiri, filologiya fanlari doktori,

professor Abduvali ABDUSAIDOV

20 may 2013 yil

Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti

o`zbek filologiyasi fakulteti o`zbek tilshunosligi kafedrasining

5A220102 – Lingvistika (O`zbek tili) mutaxassisligi magistranti

Bekqulova Shohista Rustamovnaning «Sarlavha stilistikasi

(gazeta va badiiy asar(hikoya)lar materiallari asosida)»

mavzuidagi magistr akademik darajasini olish

uchun yozilgan dissertasiyasiga
TAQRIZ

Hozirgi globallashuv jarayoni, axborot oqimi nihoyatda kuchaygan davrda uni tezkor, aniq, mazmunli, qisqa va ta’sirchan ifodalash eng muhim muammolardan biriga aylanib boraveradi. Ma’lumki, ommaviy axborot vositalari(OAV)ning jamiyatdagi roli ulkan. Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan tub islohotlar sabab OAVda janrlar imkoniyatlaridan keng foydalanish, materiallarning mazmun-mundarijasini boyitish, axbo-rotlarning ta’sirchanligini oshirish sohalarida katta ijobiy o`zgarishlar yuz berdi. Gazeta sarlavhalarining o`ziga xosligini ta’minlashga, ularning reklamaliligini oshirishga xizmat qiluvchi til vositalaridan foyda-lanishga e’tibor kuchaydi. Sarlavha ta’sirchanlikni oshirishda gazeta tili-da muhim stilistik vosita hisoblanadi. Istiqlol yillari gazeta sarlav-halarining stilistik xususiyatlarini o`rganish sohasida maxsus ilmiy tadqiqotning hozircha yaratilmaganligi bu sohada izlanishlar olib bori-shni taqozo etadi. Barkamol insonlar, ayniqsa, yoshlar tarbiyasida badiiy adabiyotning o`rni nihoyatda katta. U inson ongiga tez ta’sir eta oladigan va uni har tomonlama tarbiyalaydigan vositalardan biridir. Badiiy asarlar orasida mazmunli va ixcham janrlardan biri hikoyaning ahamiyati juda kattaligini e’tiborga olganda, ularni o`qimishli qilish, o`quvchi e’ti-borini tortishda sarlavhaning muhim o`rin tutishini unutmaslik lozim. Hikoya sarlavhalarining stilistik xususiyatlari, ularning ta’sirchanlikni ifodalashdagi alohida imkoniyatlari maxsus tadqiq etilmagan. O`zbek tilshunosligi, jurnalistikasi va adabiyotshunosligida mavzu doirasida qimmatli tadqiqotlar yaratilganligi e’tiborga molikdir.

Bekqulova Shohista Rustamovning magistrlik dissertasiyasida “Xalq so`zi”, “Zarafshon”, “Samarqand”, “Darakchi” gazetalari va o`zbek hikoyana-vislari, xususan, Abdulla Qahhor, G’afur G’ulom, Shukur Xolmirzayev hikoyalari materiallaridan foydalanib, sarlavha stilistikasining maxsus o`rganilishini qo`llab-quvvatlash mumkin. Tadqiqotda sarlavhaning gazeta tilida ta’sirchanlik va reklamalilikni ta’minlashda hamda badiiy asar (hikoya)da mavzuni yoritish hamda ifodalashdagi stilistik xususiyatlarini tadqiq etish maqsad qilib olingan. Belgilab olingan maqsad va vazifalar asosida quyidagi “Himoyaga olib chiqilgan masalalar” dissertant tomonidan ilmiy asosda yaxshi tahlil etilganligini qayd etish mumkin:

- Tilshunosliklarda, jumladan, o`zbek tilshunosligida funksional uslublar atroflicha o`rganilgan, publisistik uslub (gazeta tili) va badiiy uslubning lingvistik xususiyatlari tahlil etilganiga qaramasdan, uslub-lararo aloqalar, ularning o`ziga xos va o`xshash tomonlarini qiyosiy tadqiq etish sohasida muammolar mavjud.

- Sarlavha funksiyasiga ko`ra publisistik uslub va badiiy uslubda tegishli xoslangan vazifalarni bajaradi.

- Gazeta sarlavhasining so`z, so`z birikmasi, gap, maqol va fraze-ologizm kabi til birliklari bilan ifodalanishi o`ziga xos stilistik jihatlarga ega.

- Badiiy asar, xususan, hikoyalar sarlavhalarining til birliklari bilan ifodalanishidagi stilistik xususiyatlari ham alohida e’tiborni tortadi.

- Gazeta va hikoya sarlavhalari mavzuni ifodalash, mazmunni yoritish, ixchamlik nuqtai nazaridan hamda uslubiy maqsadlarni amalga oshirish jihatidan o`xshash va farqli xususiyatlarga ega.

- Sarlavhani to`g’ri tanlash o`zbek tilning keng imkoniyatlarini namoyon qilish, nutq madaniyatini oshirish, ta’sirchanlik va reklamalilikni ta’minashga xizmat qiladi.

Qayd etilgan masalalar dissertasiyaning “Ishning umumiy tavsifi”, “Publisistik uslub (gazeta tili) va badiiy uslubning lingvistik xususiyatlari” nomli birinchi bob, “Gazeta sarlavhasi stilistikasi”(2-bob) va “Hikoya janri stilistikasi” (3-bob)da ilmiy asosli yoritib berilgan. Ish ilmiy xulosalariga ega.

Magistrant Bekqulova Shohista Rustamovna mavzuga doir nazariy manbalarni atroflicha o`rganish, ularni saralab, umumlashtirish, tahlil qilish va munosabat bildirishga harakat qilgan. Nazariy manbalarni o`rga-nish asosida ko`plab faktlarni to`plagan, ularni ma’lum mezonlar asosida saralab, yuqori saviyada tahlil qila olgan.

Dissertant ikki yil magistratura ta’lim jarayonida olgan bilim-larini ilmiy tadqiqot ishini bajarishga to`la qaratib, talablar dara-jasidagi mazkur ishni tayyorlay olgan. O`zMU va SamDU ilmiy maqolalar to`plamlarida nashr etilgan maqolalarida dissertasiya mavzusi doirasidagi tadqiqotlari natijalari o`z aksini topgan. Dissertasiya natijalaridan amaliyotda, xususan, o`quv jarayonida va yosh jurnalistlarni tayyorlashda keng foydalanish mumkin.

Mazkur ishning yutuqlarini ko`plab sanash mumkin. Lekin ayrim e’tibortalab o`rinlar ham bor. Masalan: 1. Gazeta sarlavhalari qismi ilmiy asosli yoritilgan bo`lsa-da, ba’zi o`rinlarda misollar ko`plab keltirilib, sanalgan, xolos. 2. Hikoya sarlavhasi stilistikasi uchun tanlangan materiallar yaxshi, lekin o`zbek hikoyachiligida mavjud ko`plab boshqa mualliflar asarlariga ham murojaat etish lozim edi. 3. Istak tarzida qayd etish mumkinki, kelgusida mazkur tadqiqot funksional uslublararo aloqa va til birliklarining xoslanishi nuqtai nazaridan yanada kengroq tahlil etilishi kerak, deb hisoblaymiz. Mavzuni kelgusida doktorlik ishi sifatida kengroq tadqiq qilish dissertantning o`ziga havola.

Umuman, 5A220102 – Lingvistika (O`zbek tili) mutaxassisligi magis-tranti Bekqulova Shohista Rustamovnaning «Sarlavha stilistikasi (gazeta va badiiy asar(hikoya)lar materiallari asosida)» mavzuidagi magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan tadqiqoti magistrlik dissetasiyasiga qo`yiladigan talablarga javob beradi va uni YaDAK himoyasi natijalariga ko`ra yuqori baholash mumkin, deb hisblayman.
Rasmiy taqrizchi
O`zbekiston Milliy universiteti

o`zbek tilshunosligi kafedrasi

professori, filologiya fanlari doktori,

professor Baxtiyor MENGLIYEV

30 may 2013 yil

Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti

o`zbek filologiyasi fakulteti o`zbek tilshunosligi kafedrasining 5A220102 – Lingvistika (O`zbek tili) mutaxassisligi magistranti Bekqulova Shohista Rustamovnaning «Sarlavha stilistikasi (gazeta va badiiy asar(hikoya)lar materiallari asosida)» mavzuidagi magistr akademik darajasini

olish uchun yozilgan dissertasiyasiga
TAQRIZ

O`zbekiston mustaqilligi yillarida ommaviy axborot vositalari faoliyatini tubdan isloh qilishga katta e’tibor berildi. Yurtimizda, avvalo, ommaviy axborot vositalari rivojini ta’minlaydigan, demokratik talablarga to’la mos keladigan mustahkam qonunchilik bazasi yaratildi. Ommaviy axborot vositalari faoliyatini muvofiqlashtiruvchi va ularning taraqqiyotini har tomonlama kafolatlovchi 10 ga yaqin qonun hujjatlari qabul qilindi. Bugungi kunda jurnalistlarning erkin ijod qilishlari uchun hamma sharoitlar yaratildi. Natijada ommaviy axborot vositalari, xususan, gazeta materiallarining sifati, jurnalistlarning mahorati sezilarli oshdi. Gazeta tili, gazeta sarlavhalarining xususiyatlarini o’rganish ularning yanada o’qimishli va ta’sirchan bo’lishini ta’minlashda katta ahamiyatga ega. Umuman, sarlavha materialga diqqatni tortish, mavzuni yoritish, reklamalilikni ta’minlashda muhim vosita sanaladi. Nafaqat gazetada, balki badiiy asarlarda ham sarlavhaga katta vazifalar yuklanadi. Sarlavhaning xusu-siyatlarini tahlil qilish ijodkorlar, jurnalist va yozuvchilar mahoratini o`rganishga ham yo`l ochadi. Shu nuqtai nazardan mazkur magistrlik dissertasiyasi mavzusining tanlanishi dolzarb hisoblanadi.

Mazkur magistrlik dissertasiyasida Bekqulova Shohista Rustamovna “Xalq so`zi”, “Zarafshon”, “Samarqand”, “Darakchi” gazetalari va o`zbek hikoyana-vislari, xususan, Abdulla Qahhor, G’afur G’ulom, Shukur Xolmirzayev hikoyalari materiallaridan foydalanib, sarlavhaning stilistik xusu-siyatlarini yosh tadqiqotchi nuqtai nazaridan maxsus o`rganilgan. Magis-trant “Ishning umumiy tavsifi”da dissertasiyaning maqsadi va vazifa-larini aniq belgilab olganligi sababli ko`plab faktlar tahliliga asoslangan tadqiqotni tayyorlagan.

Dissertasiya uch bobdan iborat bo`lib, birinchi bobda nazariy manbalar yaxshi tahlil etilib, mavjud tadqiqotlarga asoslanib, gazeta tili va badiiy asar, xususan, hikoyaning o`ziga xos nazariy asoslari, sarlavhaning funksiyalari ilmiy jihatdan yoritilgan. “Gazeta sarlavhasi stilistikasi” (2-bob) va “Hikoya janri sarlavhasi stilistikasi”(3-bob) nomli boblarda so’z, so’z birikmasi, gap, frazeo-logizm va maqollarning sarlavha sifatidagi imkoniyatlari, matn bilan bog’liq stilistik xususiyatlari ko`plab misollar asosida puxta va ilmiy asosli tahlil etilgan. Misollar juda o`rinli tanlangan va ularning tahlili e’tiborni tortadi, sarlavhaning o`ziga xos shakllarda imkoniyatlari durust yoritib berilgan.

Magistrlik dissertasiyasida sarlavhaning gazeta tilidagi imkoniyat-lari keng tahlil etilganligini alohida ta’kidlash mumkin. Har bir til birligining o`ziga xos jihatlari atroflicha ko`rsatilganligi va ularning sarlavhabopligini isbotlashga doir magistrantning fikrlari tadqiqotchi-ning chuqur bilim va qobiliyatidan dalolat beradi. Badiiy asar, xususan, hikoya janrida qo`llangan sarlavhalarning o`rganilishi ham qiyoslash imkonini bergan. Bugungi kunda gazetalarda, ayniqsa, “Zarafshon” gazetasida sarlavha qo`llashda alohida tajriba to`planganligi misollar asosida ko`rsatilgan.

Dissertasiya boy faktlar asosida, ravon va ilmiy yozilgan, qo`yilgan vazifalar ishonarli tahlil etilgan. Fikrimizcha, dissertasiyaning yutuq-larini yana sanash mumkin. Kelgusida foydali bo`lar degan niyatda, tadqiqotchiga taklif-larimiz bor: 1. Sarlavhaning xususiyatlarini jurnalist mahorati nuqtai nazaridan baholash lozim. Buning uchun ma’lum bir gazetaning bir necha yillik sonlari materiallari asosida to`liq tadqiqot olib borishga to`g’ri keladi. 2. Badiiy asarning boshqa janrlari(qissa, roman kabilar) sarlavhalari ham tadqiqot uchun qiziqarli ma’lumot va xulosalar berishi mumkin.

Umuman, 5A220102 – Lingvistika (O`zbek tili) mutaxassisligi magistranti Bekqulova Shohista Rustamovnaning «Sarlavha stilistikasi (gazeta va badiiy asar(hikoya)lar materiallari asosida)» mavzuidagi magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan tadqiqoti magistrlik dissetasiyasiga qo`yiladigan talablarga javob beradi va uni YaDAK himoyasi natijalariga ko`ra yuqori baholash mumkin, deb hisblayman.

Rasmiy taqrizchi

«Zarafshon» viloyat gazetasi

bosh muharriri o’rinbosari Abduvali OCHILOV

31 may 2013 yil

1Қаранг: Юсупов К. Ўзбек адабий тилининг лексик-семантик ва стилистик хусусиятлари.- Тошкент: Фан, 1986. Курбанов Т. Публицистический стиль современного узбекского литературного языка: Автореф.дис….канд.филол.наук. - Ташкент, 1987. - 22 с. Бобоева А. Газета тили ҳақида. –Тошкент, 1983; Бегматов Э., Бобоева А., Асомиддинова И. Адабий норма ва нутқ маданияти. – Тошкент: Фан, 1983. Абдусаидов А. Газета жанрларининг тил хусусиятлари. Филол.фан.докт....дис. автореф. – Самарқанд, 2005. - 48 б. ва бошқалар.

2 Бобоева А. Газета сарлавҳалари ҳақида. // «Ўзбек тили ва адабиёти» журнали, 1971. 2-сон, 61-63-б.; Шомақсудов А., Тошалиев И., Рустамов П. Сарлавҳа ва унинг функцияси. // Ўзбек тилшунослиги масалалари./ ТошДУ илмий асарлари. 475-чиқиши. – Тошкент, 1975, 149-166-б.; Шомақсудов А., Тошалиев И., Рустамов П. Газета сарлавҳаларининг структур-грамматик хусусиятлари. // Ўзбек тили стилистикаси масалалари./ ТошДУ илмий асарлари. – Тошкент, 1975, 133-154-б. Йўлдошев Б., Мирзаев Б. Ўзбек тилида фразеологизм сарлавҳаларнинг стилистик хусусиятлари ҳақида (Матбуот материаллари асосида). // Ўзбек тили стилистикаси ва нутқ маданияти масалалари. / СамДУ асарлари.- Самарқанд, 1982, 109-114-б.; Мирзаев Б. От туркумига хос бўлган сўзларнинг газета сарлавҳалари функциясида стилистик мақсадларда қўлланишига доир. // Ўзбек тили стилистикасидан кузатишлар./ СамДУ асарлари. - Самарқанд,1983, 75-77-б.; Абдусаидов А. Туркий изофали конструкцияли газета сарлавҳалари. // Ўзбек тили грамматик қурилиши масалалари. - Самарқанд: СамДУ, 1984, 60-66-б.; Абдусаидов А. Газета сарлавҳаси (Газета сарлавҳаларининг структур-грамматик ва лексик-стилистик хусусиятлари). – Самарқанд: СамДУ, 1995. - 120 б. Тошалиев И. Сарлавҳа стилистикаси. - Тошкент, 1995.

3 Ушбу муаммо қуйидаги ишларда батафсил ёритилан: Каримов С. Ўзбек тилининг бадиий услуби. Монография. – Самарқанд: «Зарафшон» нашриёти, 1992. - 140 б. Ўринбоев Б. Вопросы синтаксиса узбекской разговорной речи. Автореф. днс. ... докт. филол. наук. – Ташкент, 1974.; Мукаррамов М. Научный стиль современного узбекского литературного языка в семантико-функциональном аспекте. Автореф. дис. ... докт. филол. наук. – Ташкент, 1985; Курбанов Т. Публицистический стиль современного узбекского литературного языка. Автореф. дис. ...канд. филол. наук. – Ташкент, 1987; Бабаханова Д. Офицально-деловой стиль современного узбекского литературного языка. Автореф. дис. …канд.филол.наук. – Ташкент, 1987. Абдусаидов А. Газета жанрларининг тил хусусиятлари: Филол.фан.докт....дис.автореферати. – Тошкент, 2005. – 48 б.

2 Қўнғуров Р., Каримов С., Қурбонов Т. Ўзбек тилининг функционал стиллари. - Самарқанд: СамДУ, 1984, 7-б.

3 Қаранг: Ҳомидий Ҳ., Абдуллаева Ш., Иброҳимова С. Адабиётшунослик терминлари луғати. -Тошкент: Ўқитувчи, 1983, 223-б.

4 Қаранг: Кожина М.Н. К основаниям функциональной стилистики. - Перм, 1986; Разинкина М.Н. Контрастные категории и их роль в лингвостилистическом изучении научной прозы. // Преподавание иностранных языков и его лингвистические основы. - М., 1972; Троянская Е.С. К общей концепции понимании функциональных стилей. // Особенности стиля научного изложения. - М., 1976.

5 Виноградов В.В. Стилистика. Теория поэтической речи. Поэтика. - М., 1963. - С.6.

6 Мукаррамов М. Ҳозирги ўзбек адабий тилининг илмий стили.-Тошкент: Фан, 1984, 13-б.

7 Кожина М.Н. Стилистика русского языка. - М., 1977. - С.157; Барлас Л.Г. Русский язык. Стилистика. - М., 1978. - С.58-177.

8 Қаранг: Курбанов Т. Публицистический стил современного узбекского литературного языка: Автореф. дис....канд. филол.наук. -Ташкент, 1987. - С.7.

9 Қаранг: Қўнғуров Р., Каримов С., Қурбонов Т. Ўзбек тилининг функционал стиллари. - Самарқанд, 1984, 15-б.; Шомақсудов А. Ўзбек адабий тили стиллари ҳақида. // Филологик тадқиқотлар./ ТошДУ асарлари. 376-чиқиши. - Тошкент, 1970, 219-241-б.; Дониёров Х., Йўлдошев Б. Адабий тил ва бадиий стил. - Тошкент: Фан, 1988, 56-70-б.; Ўринбоев Б. Ўзбек сўзлашув нутқи. - Тошкент, 1982; Мукаррамов М. Ҳозирги ўзбек адабий тилининг илмий стили. - Тошкент: Фан, 1984, 12-15-б. Профессор С.Каримов тадқиқотларида функционал услублар таснифига доир муҳим обзор материаллар берилган.

4 Шомақсудов А., Расулов И., Қўнғуров Р., Рустамов Ҳ. Ўзбек тили стилистикаси. – Тошкент, 1983, 143-б.

5 Абдураҳмонов Ғ. Стилистик нормалар ҳақида // Ўзбек тили ва адабиёти, 1969, 6-сон, 51-б.

6 Қўчқортоев И. Адабий тилнинг стилистик табақаланиши ва нутқ маданияти // Нутқ маданиятига оид масалалар. – Тошкент, 1973, 110-б.

7 Қўчқортоев И. Адабий тилнинг стилистик табақаланиши ва нутқ маданияти // Нутқ маданиятига оид масалалар. – Тошкент, 1973, 110-б.

8 Мукаррамов М. Ҳозирги ўзбек адабий тилининг илмий стили. – Тошкент, 1984, 17-б.

9 Курбанов Т. Публицистический стиль современного узбекского литературного языка: Автореф. дис. ... канд. филол. наук. - Ташкент, 1987. - 22 с.

10 Бобоева А. Газета тили ҳақида. - Тошкент: Фан, 1983. - 55 б. Юсупов К. Ўзбек адабий тилининг лексик-семантик ва стилистик хусусиятлари. - Тошкент: Фан, 1986. - 124 б. Абдусаидов А. Газета жанрларининг тили ва услуби. – Самарқанд, 2001. – 192 б.

11 Тешабоева Д.М. Оммавий ахборот воситалари тилининг нутқ маданияти аспектида тадқиқи (Ўзбекистон Республикаси ОАВ мисолида): Филол.фан.докт. ... дис.автореферати. - Тошкент, 2012, 21-б.

12 Тешабоева Д.М. Оммавий ахборот воситалари тилининг нутқ маданияти аспектида тадқиқи (Ўзбекистон Республикаси ОАВ мисолида): Филол.фан.докт. ... дис.автореферати. - Тошкент, 2012. – 48 б.

13 Бу ҳақда кенгроқ маълумот олиш учун қаранг: Каримов С. Ўзбек тилининг бадиий услуби.- Самарқанд, 1992. Мавзуни ёритишда С.Каримов тадқиқотларига асосландик.

14 Каримов И. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Тошкент: Маънавият, 2008, 136-б.

15 Қаранг: Ўринбоев Б. Ўзбек тилининг сўзлашув нутқи синтаксиси масалалари. – Тошкент: Фан, 1975; Ўринбоев Б., Ўринбоева Д. Ўзбек тилининг сўзлашув услуби. – Тошкент, 1991.

16 Шомақсудов А. Ўзбек тили стилистикаси. – Тошкент: Ўқитувчи, 1983, 15-б.

1⁷ Курбанов Т. Публицистический стиль современного узбекского литературного языка: Автореф. дис. ... канд. филол. наук. - Ташкент, 1987. - 22 с.

2⁴ Гребенина А.М. Обзор печати: Некоторые прблемы теории жанра. - М.,1980; Блажов Е.А. Газетные жанры в экономической пропаганде. - М.,1974; Пельт В.Д. Диф-ференциация газетных жанров. - М.,1984; Информационные жанры газетной публи-цистики: Хрестоматия. - М.,1986; Аналитические жанры газеты: Хрестоматия., -М., 1989; Проблемы газетных жанров: Сб.статей. - Л.: ЛГУ, 1962; Вакуров В.Н., Кохтев Н.Н., Солганик Г.Я. Стилистика газетных жанров.- М.,1978; Стилистика газетных жанров. - М.: МГУ. 1981; Язык и стиль средств массовой информации и пропаганды: Сб. статей.- М.: МГУ, 1980; Кройчик Л. Современный газетный фельетон. - Воронеж,1975 ва бошқалар.

2⁵ Қаранг: Университет таълими учун журналистика мутахассислиги бўйича ўқув дастури./ Масъул муҳаррирлар: И.Тошалиев, О.Мадаев. - Тошкент: Университет, 1997. - 266 б. (Бундан кейин «Ўша дастур» деб кўрсатилади). Ўша дастур. Газета жанрлари услубияти. / Тузувчи: И.Тошалиев, 98-103-б.; Журналистик ижод назарияси ва амалиёти(жанрлар). / Тузувчи: Ғ.Ғафуров, 142-149-б.

2⁶ Қаранг: Қурбонов Т.И. Публицистик услуб масаласига доир. // Ўзбек тили стилис-ткаси ва нутқ маданияти масалалари. - Самарқанд: СамДУ, 1980,77-б.

2⁷ Курбанов Т.И. Публицистический стиль современного узбекского литературного языка: Номзодлик диссертацияси, 1987, 52-56-б.

2⁸ Мухамедов С.А., Пиотровский Р.Г. Инженерная лингвистика и опыт системно-статистического исследования узбекскых текстов. - Ташкент: Фан, 1986,75-б.

2⁹ Тоғаев О. Публицистика жанрлари. - Тошкент: Ўқитувчи, 1976, 3-6-б.

3⁰ Саидов О. Сатира тили билан. - Тошкент, 1978, 4-, 32-б.

3¹ Бобоева А. Газета тили ҳақида. - Тошкент: Фан, 1983, 20-б.

3² Газета жанрлари услубияти: Махсус курс дастури.// Ўша дастур, 100-101-б.

3³ Журналистик ижод назарияси ва амалиёти(жанрлар): Курс дастури.// Ўша дастур, 142-б.

17Абдусаидов А. Журналистнинг тилдан фойдаланиш маҳорати.– Самарқанд, 2004, 5-20-б.

18 Профессор С.Каримов изоҳи: Илмий адабиётларда «бадиий услуб» атамасининг дуб-летлари сифатида «бадиий стил», «бадиий-беллетристик стил», «бадиий нутқ стили», бадиий адабиёт тили», «бадиий асар тили», «адабий-бадиий стил» каби атамалар баб-баравар ишлатилиб келинмоқда ва бундай қўлланишда улар ўртасида фарқ сезилмайди. Ҳар хилликдан қочиш мақсадида ишда «бадиий услуб» ва баъзан «бадиий стил» атамаларидан фойдаланмоқдамиз. Аммо «бадиий адабиёт услуби» («адабий асар бадиий услуби») ва «ёзувчи бадиий услуби» атамаларини «бадиий услуб» тушунчаси билан тенглаштириш тўғри эмас. Бадиий адабиёт услубига асарнинг мавзусини, образлар системасини ва композицион қурилишини таҳлил қилиш масалалари ҳам киради. Ёзувчи услуби эса унинг индивидуал дунёқарашини акс эттиради ва шунинг учун ҳам уни асарнинг ғоявий-образли мазмунидан ажралган ҳолда олиб қараб бўлмайди. Мазкур қисмни ёритишда профессор С.Каримов хулосаларига асосландик.

19 Бу ҳақда қаранг: Абдуллаева Л. Лексическая стилистика узбекской художественной литературы. – Ташкент, 1979; Абдурахмонов Г. Ўзбек адабий тилининг стилистик нормалари // Нутқ маданиятига оид масалалар. – Тошкент, 1973; Бабаханова Д.А. Офи-циально-деловой стиль современного узбекского литературного языка; Дониёров X., Йўлдошев Б. Адабий тил ва бадиий стиль. – Тошкент, 1988; Кунгуров Р. Актуальные вопросы узбекской стилистики // Материалы научной сессии АН Узбекистана и СамГУ, посвященной 50 летию Самаркандского госуниверситета имени Алишера Навои. Обш. и гуманитарные науки. – Самарканд; 1978; Курбанов Т. Публицистический стиль современного узбекского литературного языка: Автореф. дис. ... канд. филол. наук. - Ташкент, 1987. - 22 с.; Мукаррамов М. Ҳозирги ўзбек адабий тилининг илмий стили. – Тошкент, 1984; Шомақсудов А. Ўзбек адабий тили стиллари ҳақида // Филологик тадқиқотлар. ТошДУ асарлари, 376-чиқиши. – Тошкент. 1970; Юлдашев Б. Стилистический анализ узбекской художественной прозы. – Ташкент, 1989; Қўнғуров Р., Каримов С, Қурбонов Т. Ўзбек тилининг функционал стиллари. – Самарқанд, 1984; Қўчқортоев И. Бадиий нутқ стилистикаси. – Тошкент, 1975.

20 Қўчқортоев И. Адабий тилнинг стилистик табақаланиши ва нутқ маданияти //Нутқ маданиятига оид масалалар, 110-б.

21 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдли, 3-жилд. -Тошкент, 2008, 451-б.

22Абдураҳмонов А. Газета журналистикаси терминларининг қисқача изоҳли луғати. – Тошкент: Ўқитувчи, 1983, 30-б.

23 Абдусаидов А. Газета жанрларининг тил хусусиятлари. Филол.фан.докт....дис. автореф. – Самарқанд, 2005. - 48 б.

24 Абдусаидов А. Газета сарлавҳаси (Газета сарлавҳаларининг структур-грамматик ва лексик-стилистик хусусиятлари). – Самарқанд: СамДУ нашри, 1995. - 120 б.

25 Газеталарнинг номлари матнда қуйидагича берилди: «Халқ сo`зи» - ХС., «Зарафшон» - З., «Самарқанд» - С., “Даракчи” – Д.

26 Неъматов Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тили систем лексикологияси асослари. – Тошкент, 1995, 47-б.

27 Расулов Р. Умумий тилшунослик. – Тошкент, 2006, 54-55-б.

28 Қаранг: Мирзаев Б. От туркумига хос бўлган сўзларнинг газета сарлавҳалари функ-циясида стилистик мақсадларда қўлланишига доир.// «Ўзбек тили стилистикасидан кузатишлар» тўплами. – Самарқанд: СамДУ, 1983, 76-б.

29 Абдусаидов А. Газета сарлавҳаси, 34-б.

30 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. – Тошкент, 2006, 1-жилд, 212-б.

31 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. – Тошкент, 2007, 2-жилд, 460-б.

32 Абдусаидов А. Газета сарлавҳаси. – Самарқанд, 1995, 45-б.

33 Расулов Р. Умумий тилшунослик. – Тошкент, 2006, 56-57-б. Неъматов Ҳ., Сайфуллаева Р., Қурбонова М. Ўзбек тили структурал синтаксиси асослари. –Тошкент, 1999, 19-б.

34 Расулов Р. Умумий тилшунослик. – Тошкент, 2006, 58-59-б.

35 Усмонов С., Умумий тилшунослик. – Тошкент, 1972, 171-б.

36 Ҳожиев А. Лингивистик терминларнинг изоҳли луғати. – Тошкент, 1985, 27-б.

37 Шомақсудов А,. Расулов И., Қўнғуров Р., Рустамов Ҳ. Ўзбек тили стилистикаси. – Тошкент: Ўқитувчи, 1983, 154-б.

38 Ахмедов А. Ўзбек тилида гапнинг коммуникатив турлари. – Тошкент: Фан, 1979, 52-б.

39 Бу ҳақда қаранг: Суяров И. Местоимение в современном узбекском литературном языке. Автореф.дис…. канд.филол.наук. – Самарканд, 1965, 16-25-б.

40 Ахмедов А. Ўзбек тилида гапнинг коммуникатив турлари. – Тошкент: Фан, 1979, 59-б.

41 Шомақсудов А., Расулов И., Қўнғуров Р., Рустамов Ҳ. Ўзбек тили стилистикаси. – Тошкент: Ўқитувчи, 1983, 158-б.

42 Абдусаидов А. Газета сарлавҳаси. – Самарқанд, 1995, 64-б.

43 Шомақсудов А. ва бошқалар. Ўзбек тили стилистикаси, 154-б.

44 Абдусаидов А. Газета сарлавҳаси, 74-б.

45 Шомақсудов А. ва бошқалар. Ўзбек тили стилистикаси, 158-б.

46 Мукаррамов М. Ҳозирги ўзбек адабий тилининг илмий стили. – Тошкент: Фан, 1984, 113-б.

47 Ахмедов А. Ўзбек тилида гапнинг коммуникатив турлари, 141-166-б.

48 Бобоева А. Газета тили ҳақида, 28-29-б.

49 Абдусаидов А. Газета сарлавҳаси, 85-86-б.

50 Қаранг: Нурмонов А., Маҳмудов Н., Аҳмедов А., Солихўжаева С. Ўзбек тилининг мазмуний синтаксиси. – Тошкент: Фан, 1991, 120-121-б.

51 Қаранг: Раҳматуллаев Ш. Ўзбек тилининг изоҳли фразеологик луғати. - Тошкент: Ўқитувчи, 1978. - 408 б.; Шу муаллиф. Ўзбек тилининг фразеологик луғати. - Тошкент: Қомуслар Бош таҳририяти, 1992. - 380 б.

52 Бердиёров Ҳ., Расулов Р., Йўлдошев Б. Ўзбек фразеологиясидан материаллар. - Самарқанд, 1976; П қисм, 1979; Ш қисм, 1983; Бердиёров Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тилининг паремиологик луғати. - Тошкент: Ўқитувчи, 1984. - 288 б.; Йўлдошев Б. Фразеологик услубият асослари. – Самарқанд, 1999. - 200 б.; Кучкартаев И. Фразеологическое новаторство Абдуллы Каххара: Автореф.дис. … канд.филол.наук. - Ташкент, 1965. - 23 б.; Рафиев А.Р. Структурно-функциональные свойства фразеологических единиц узбекского языка: Автореф.дис. … канд.филол.наук. - Ташкент, 1982. - 18 б.; Маматов А.Э. Ўзбек тили фразеологизмларининг шаклланиши масалалари: Филол.фан.докт. …дис.автореф. – Тошкент, 2000. - 56 б.

53 Йўлдошев Б. Ҳозирги ўзбек адабий тилида фразеологик бирликларнинг функционал-услубий хусусиятлари: Филол.фан.докт. …дис. автореф. - Тошкент, 1993. - 49 б.

54 Маматов А.Э. Ҳозирги замон ўзбек адабий тилида лексик ва фразеологик норма муаммолари: Филол.фан.докт. ...дис. автореф, 1991.- 56 б.

55Абдуназаров А.Некоторые вопросы развитии лексики и фразеологии узбекского литературного языка 20-х годов: Автореф.дис. … канд.филол.наук. - Ташкент, 1968. - 22 с.

56 Абдусаидов А. Газета тилида фразеологизмлар. - Самарқанд, 1990. - 120 б. Абдусаидов А.Фразеологизмлар – матбуот тилида таъсирчан восита. – Самарқанд , 2001. – 80 б.

57 Йўлдошев Б., Мирзаев Б. Ўзбек тилида фразеологизм сарлавҳаларнинг стилистик хусусиятлари ҳақида (Матбуот материаллари асосида). // Ўзбек тили стилистикаси ва нутқ маданияти масалалари. - Самарқанд: СамДУ, 1982, 109-114-б.

58 Раҳматуллаев Ш. Ўзбек тилининг изоҳли фразеологик луғати. – Тошкент, 1978, 135-б.

59 Раҳматуллаев Ш. Ўзбек тилининг изоҳли фразеологик луғати, 1978, 56-б.

60 Раҳматуллаев Ш. Ўзбек тилининг изоҳли фразеологик луғати, 1978, 57-б.

61 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилди, 5-жилд. - Тошкент, 2008, 528-б.

62 Қаранг: Ўзбекистон миллий энциклопедияси.11-жилд, 330-б.

63 Холмирзаева С. Ёзилмаган сўзбошига илова. // Холмирзаев Ш. Танланган асарлар: 3 жилдлик, 1-жилд: Ҳикоялар. -Тошкент: ”Шарқ” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси Бош таҳририяти, 2003, 5-11-б.

64 Қаранг: Жамилова Г. Мовий барқут сири. - Тошкент, 2008.

65 Бобоев Т. Адабиётшунослик асослари. – Тошкент, 2002, 470-473-б.

66 Izzat Sulton. Adabiyot nazariyasi. - Toshkent, 2005, 162-170-b.

67 Қаранг: Қаҳҳор А. Танланган асарлар. - Тошкент, 2007, 75-77-б.

68 Ушбу манба бундан кейин матнда қуйидагича қисқартиш билан берилди: АҚ.ПҲ., 22.

69 Ушбу манба матнда қуйидагича қисқартирилди: АҚ.ТА., 38.

70 Манба матнда қуйидагича қисқартириш билан берилди: МАТ, 12.

71 Холмирзаев Ш. Танланган асарлар: 3 жилдлик, 1-жилд: Ҳикоялар. -Тошкент: ”Шарқ”, нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси Бош таҳририяти, 2003. - 448 б. Манба матнда қуйидагича қисқартирилди: ТА1.

72 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдлик, 2-жилд. – Тошкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2006, 341-б.

73 Қаранг: Қаҳҳор А. Танланган асарлар. - Тошкент, 2007, 31-37-б.

74 Қаранг: Қаҳҳор А. Повест ва ҳикоялар. – Тошкент, 1965,43-47-б.

75 Қаранг: Қаҳҳор А. Повест ва ҳикоялар. – Тошкент, 1965, 57-59-б.

76 Қаранг: Қаҳҳор А. Повест ва ҳикоялар. - Тошкент, 1965, 29-34-б.

77 Султонова М. Абдулла Қаҳҳор услуби. – Тошкент, 1967, 57-б.

78 Холмирзаев Ш. Танланган асарлар. 3 жилдлик. 1-жилд. Ҳикоялар. – Т.: “Шарқ” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси Бош таҳририяти, 2003. – 448 б.

79 Холмирзаев Ш. Танланган асарлар: 3 жилдлик. 1-жилд: Ҳикоялар. – Тошкент: “Шарқ” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси Бош таҳририяти, 2003. – 448 б.

80 Қаранг: G`афур G`улом. Мукаммал асарлар тo`плами. – Тошкент, 1986, 354-б. Мисоллар ушбу асардан олинганда бундан кейин манба қуйидагича қисқартиш билан берилди: МАТ, 354.