O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

“Bir kuni bir necha sohib tariyq* ahli qabza*, otimchi* bahodir yigit-
lar yo(y)dek majlis asbobin qurub va o ‘qtek mahfilin* tuzib, bir go‘shada
gashtga chiqib erdilar. Nogoh Turkiston tarafindin bir egni bukilgan qari
birlan bir sarv bo‘yluq yigit yetishtilar. Qarig‘a izzat y o ‘lindin o ‘ng qo‘l
sori, yigitga so‘l qo‘l sori yurt berdilar”.
(* kaj tab - qing ‘ir fe ’l-atvorli; *lariyq — yo 7, iz; usul qoida;
so fiylikda: m a ’lum maslakka ega kishi; * ahli qabza — hukmron to i f a;
* 
otimchi — mergan; *mahfil - bazm, majlis)
397

---

Ibn Sinoning “Hayy bin Yaqzon” qissasi muqaddimasi ham sargu-
zasht mazmunidagi voqeani hikoya qilish bilan boshlanadi:
“Bir kuni bir necha do‘stlar o ‘zlari yashayotgan yurtning bir chetiga
sayru sayohat qiladilar. Ular o ‘sha muzofot chetida istarasi issiq bir qa-
riyani uchratadilar”.
“0 ‘q va Yoy” munozarasi o ‘ziga xos tuzilishga ega. Yaqiniy o ‘z
asarini shartli ravishda ikki qismga -- muqaddima va “Munozaraning ib-
tidosi” qismlariga bo‘ladi. Muqaddimada Yaqiniyning asosiy aytmoqchi
bo‘lgan gapi shu ediki, turkiy tilda hanuzgacha munozara janrida asar
yozilmagan, Yaqiniy esa bu ishni amalga oshirishga kirishgan. Yaqiniy
bu haqda so‘z yuritishdan avval qariya bilan yigitning dahanaki olishu-
vini keltiradi. Ikkalasining bahsidan so‘ng, Yoy va 0 ‘q timsoli uning
xayolidan ketmay qoladi. “Bu kunga degur hech kimarsa turki tilining
javharin va forsi alfozining gavharin tarkib qilib, 0 ‘q Yo(y)ning orasin-
da munozara tartib” qilmaganini xayolidan kechiradi va bu munozarani
yaratishga bel bogiaydi. Muqaddima, xuddi ertak va doston voqealari