O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

detallarga suyanadi, ammo bu detallar tarixiy voqyelikka qanchalik mos
keladi -b u n isi noma’lum. Bu tasvirlarni Qutbning ijodi mahsuli deb qa-
rash kerak, xolos. Shu y o ‘sinda Tinibek faqat Oltin 0 ‘rda davlatining
hukmdori bo‘lib qolmay, o ‘tmishdagi bilimdon, jahonshumul hukmdor-
lardan ham ustun jahongir ekani kitobxon ko‘z o ‘ngida gavdalanadi. Bu
tasvir orqali Qutb, shubhasiz, Oltin 0 ‘rdaning qudrati bilan birga, hukm-
dorlaming shaxsiyatiga ham urg‘u beradi:
Aningteg kim bag‘ishladi idi jud (сахийяик),
Yer o ‘bgay erdi tirik bo‘lsaydi Mahmud.155
Iki azunni Haq bir xong‘a bermish,
Bu husnu xulq kim san jong‘a bermish.
Yana xulqungg‘a loyiq tabi’ mavzun,
Soehar har bir so'zung ming durri maknun.
Zahi xulqu zahi fahmu zahi ilm,
Zahi aqlu zahi tab’u zahi hilm.
Zahi xonliq, zahi shafqat, zahi dod,
Duo bor haqqingda yo‘q ush faryod.
N e Xusravkim bu kun ham Xusravi Chin,
Kerak o ‘gransa podshohliqni sendin (28-29-b.).
Xalq og ‘zaki ijodidagi ideal podshoh - idea! jamiyatning asoschisi
ekani haqidagi g ‘oyalardan Qutb Tinibek madhida unumli foydalangan
ko‘rinadi. Bu asaming yagona qo‘lyozma nusxasi Parijda saqlanadi.
Dostonda ishq timsoli. “Xusrav va Shirin”dagi “Kitob nazm qil-
moqqa sabab bayon ayur” bobida kitobning yozilishiga sabab sifatida
M ahm ud G 'az n av iy g a ishora.
309

---

Qutb 
ishq
timsolini ko‘rsatadi. Insonning joni ishq bilan tirik, ishqsiz
odam murda bilan barobardir, deya ishqning qudratiga quyidagicha ta’rif
berishda davom etadi:
Kishining kim ko‘ngulda ishqi bo‘lsa,
Ne tong bulbul mengizlik ul zori qilsa,