O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

E
‘g ‘rida asaming nihoyasida aytilgan. Shuningdek, kitob muallifi ora- 
in ikki 
kun o'tgach, “drulfanodan dorulbaqoga rixlat qilgani”ni, bu ki- 
tobdan ko'p allomalar foydalangani bayon qilingan. Kitob kotibining bu 
tna’ 
lumotidan asar anchagina mashhur bo'lgani ko'rinadi.
“Nahjul-farodis”ning tuzilishi. 
Asar to'rt bobdan va har bir bob 
0*nta fasldan - jam i qirq fasldan iborat. Bu asar “qirq hadis” (chihl hadis) 
| i sharhlagan va har bir hadisga oid hikoyatlar bilan bezalgan asardir. Bu 
lipar 
“Qisas ul-anbiyo”lar turkumiga, ya’ni agiografik asarlar turkumiga 
mansub 
bo'lsa ham, payg'ambarlar tarixi bayonida afsonalar emas, balki 
tlrixiy voqealar, rivoyatlar asosiy o'rin egallaydi. Qolaversa, “Nahju!- 
ikrodis”ni yozishda muallif turli ishonchli manbalarga tayangani uchun 
ham 
asarga ko'p allomalar murojaat etganlar.
“Nahjul-farodis”da eng diqqatga sazovor dalil - bu hadislar- 
dir. Birinchi bobning birinchi faslidagi hadisga e’tibor qarataylik.
’ Navoiyga armug'on. Toshkent, 1968, 37-b.
6Turk adabiyoti. 1969, 103-109-b.
255

---

“Imom B ag‘oviy rahmhi “Mashobih” otlig' kitohinda bu hadisni kel-
tirmish: Payg'ambarimiz as. aydi: Tangri tvl. Ismoilpayg'ambar a.s.
o 'g ’lanlarindin Quraysh qabilasini odurdi. Yana Quraysh qabilasi-
din Xoshim atlig' kishining o ‘g ‘lanlarini odurdi. Yana Xashim atlig'
kishining о ‘g ‘lanlarindin meni o'durdi, chiqardi. Bu m a’nidin otru
Payg'ambar a.s.qa Mustafa at berildi. Mustafa arab tilincha odrulmish
temak boiur
(“Mazmuni: Imom Bag‘oviy rahmatullohi “Mashobih” de­
gan kitobida quyidagi hadisni keltirgan. Payg‘ambarimiz 
as.
shunday 
aytgan ekan: Tangri taolo Ismoil payg'ambar o‘g‘illaridan Quraysh qa­
bilasini tanlab oldi. Yana Quraysh qabilasidan Hoshim degan odamning 
o‘g ‘illarini tanlab oldi. Yana o ‘sha Hoshim degan odamning o ‘g ‘illari 
orasidan meni tanlab olib, o‘rtaga chiqardi. Shu sababdan Payg'ambar 
a.s.ga Mustafo ismi berildi. Mustafo - arab tilida tanlab olgan m a’nosini 
bildiradi”.)97 Hadisning manbai (Bag'oviyning “Mashobih” asari) is- 
honchli ekani ko'rinib turibdi.
“Nahjul-farodis”ning birinchi bobida Muhammad alayhissalomda 
payg'ambarlik sifatlarining zohir bo‘lishi va uning dini islom yo'lidagi 
faoliyati bayon qilingan. Bobda hadislardan, Bag‘aviyning “Mashobih” 
asaridan tashqari, shayx Imom Is’hoq Quloboziyning “Ta’r if ’ kitobi- 
dan, Imom Sog‘oniyning “Mashoriq ul-Anvor” asaridan, Imom Abul 
Muhammad Ispijobiyning “Tafsir”idan, Imom Abul Alayh Ushiyning 
“Nishobul-Axbor” kitobidan, Shayx Abu Yazid Bustomiy, Abdulloh ibn 
M a’sud kabilaming so'zlaridan foydalangan. Barcha ulamo va fuzalolar- 
ning Muhammad a.s.ga tug‘ilgan paytidanoq payg‘ambarlik sifatlari va 
fazilatlari ato qilinganini bayon qiladilar.