O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi alisher navoiy nomidagi o„zbek tili va adabiyot universiteti o`zbek tili va adabiyotinio„qitish fakulteti

Sharhli o„qish lug„at ustida ishlashni anglatmaydi, balki asardagi 
obrazli ifodalar, maqol va matallar mazmunini sharhlash, tarixiy-afsonaviy, 
xayoliy-fantastik timsollar haqida ma‟lumotlar berish, izohlash kabi 
murakkab masalalar qamrab oladi.
O‗quvchilarning, ayniqsa, mumtoz adabiyot na‘munalari ma‘no-mazmunini 
o‗zlashtirishni sharhli o‗qishsiz tasavvur etib bo‗lmaydi. O‗tmishda yaratilagn 
asarlarni bugungi o‗quvchi uchun qadrli, qiziqarli qilish, ularni mutolaa etishni 
xayotiy zaruratga aylantirishda tarixiylik tamoyiliga amal qiladi. Bu esa o‗sha 
asarni xaqqaniy baholashga, o‗z davri doirasida o‗rganish va bugungi kunimizga 
bog‗lab tushunishga imkon beradi. O‗tmish shu tariqa zamonamizga bog‗lanadi. 
Bunda o‗quvchilarga tarixiy asarlarda tasvirlangan voqealarning vaqti, makonini 
ham tushuntirish muhimdir‖.
1 
Tarixiy asarlar darslik emas. Shuning uchun ham ularni o‗rganishda izohlash 
talab etiladi. ―Shiroq‖, ―To‗maris‖ kabi hayotiy asosga ega afsonalar ham shu tahlit 
o‗rganishni taqazo etadi. Ayniqsa, yaratilgan vaqti bilan asar voqealari kechgan 
davr o‗rtasida farq katta bo‗lgan matnlar ustida ishlashda tarixiy sharhga alohida 
zarurat seziladi. Bu xildagi asarlar sharhli o‗qilmasa, o‗quvchilar mumtoz 
adabiyotimiz namunalari – juda katta tarbiyaviy ahamiyatga ega madaniy 
merosimiz misolida Vatanimiz o‗tmishi, jafokash xalqimizning azaliy qadriyatlari, 
badiiy-yestetik tafakkurni tarixiga tegishli darajada tushunib yetmaydilar, 
ma‘naviy kamolotga yerisha olmaydilar. Adabiy ta‘lim shusiz mukammal 
bo‗lmaydi. 

---

54 
Mumtoz adabiyotimiz, xalq og‗zaki ijodi namunalari xazinasi adabiyotimiz 
erishgan ma‘naviy boylikka vaqti-vaqti bilan ko‗z tashlab buyuk ajdodlarimiz 
ruhini xotiralaydigan etnografik muzey emas, balki yoshlar tarbiyasiga safarbar 
merosdir. Bu merosdan qay darajada to‗g‗ri va unumli foydalanish adabiyot 
o‗qituvchisining mahoratiga birinchi navbatda, matn ustidagi ishlarni to‗g‗ri yo‗lga 
qo‗yishga, ta‘limning samarali metodlaridan foydalanishga bog‗liq.