O’zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi Al-Xorazmiy nomli Urganch Davlat universiteti «tarix» kafedrasi

Haftalardan tashqari oylar qadimda dekadalarga bo`lingan. Dekadaning paydo bo`lishi sonlar, ayniqsa, barmoqda sanashning osonligidadir. Shu sababli dastlab 5 kunlik, keyinroq 10 kunlik dekadalar paydo bo`lgan. Har bir oydagi kunlar soni ham dekadaga mos bo`lgan.
Ilk jamiyat rivojining birinchi bosqichi (ibtidoiy tuzumda vaqt hisobi kun va tun almashuvi asosida barmoqlar (shundan ko`p xalqlarda o`n kunlik kelib chiqqan) 20 kunlik kalendar (mayyalarda) paydo bo`lgan. Keyinroq oy fazalariga qarab Yangi oy, to`lin oy sifatida ishlatilgan. Yerga ishlov berishning rivojlanishi natijasida vaqt va mavsumlarga, bahorgi va kuzgi teng kunliklar, qishki va Yozgi quyosh turishlariga qarab vaqtni hisoblaganlar.
Boy etnografik materiallar asosida turli xalqlarda kalendar va yil tushunchasi turli ekanligi, yil mavsumlariga, ya`ni ko`proq to`rt mavsumga, ba`zi xalqlarda esa etti mavsumga bo`lingan.
Oy nomlari xo`jalik turmush tarzini ham o`zida namoyon qilgan. Masalan, Sibir evenklarida Oy hayvonlardan teri oladigan kun, Amur daryosi bo`yidagi tunguslarda esa Oy baliqlarning kelishi tarzida bo`lgan. Tropik mamlakatlarda dala ishlari ikki marotaba bo`lib, ekish va o`rishdan iborat bo`lgan. Ushbu mavsumiy ishlar Orion Yulduzlar turkumining osmondagi holati bilan bog`langan. Shuningdek, bu yulduzlar turkumi boshqa mamlakatlarda ham yuqoridagi-mavsumy ishlar uchun alohida o`rin tutadi.