O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov, M. S. Saidova

«Toshkent rangli metall parchalari va chiqindilarini qayta ishlash zavodi» 
ochiq hissadorlik jamiyati 
«Toshkent rangli metall parchalari va chiqindilarini qayta ishlash zavodi» 
ochiq hissadorlik jamiyati Toshkent shahrining Sergeli rayonida joylashgan bo‘lib, 
1948 yil tashkil topgan. Asosan alyuminiy temir-tersak va chiqindilarini qayta 
ishlab, alyuminiy quymalari olinadi. Dastlab kombinirlangan yoqilg‘i (ko‘mir-neft) 
da ishlovchi bir kamerali yallig‘-qaytaruvchi pechga xom ashyo qo‘lda yuklanar 
edi. 1965 yilda VNIPIvtorsvetmet instituti tomonidan sex qisman rekonstruksiya 
qilindi: bunda yuklovchi mashina o‘rnatildi, pech tabiiy gazda ishlashga o‘tkazildi. 
O‘sha yilning o‘zida, sobiq Soyuzvtorsvetmet tomonidan rangli metall parchalari 

---

32 
va chiqindilariga birlamchi ishlov beradigan, yillik ishlab chiqarish unumdorligi 15 
ming tonna bo‘lgan sex loyihalashtirildi va 1967 yil 12 aprelda sobiq 
Soyuzvtorsvetmet tomonidan tasdiqlandi. 1968 yilda zavod qurilishi boshlandi. 
Shu yilning o‘zida vazirlik tomonidan yillik ishlab chiqarish unumdorligi 30 ming 
tonna bo‘lgan ikkilamchi alyuminiy qotishmalarini qayta ishlaydigan sex 
loyihalashtirildi. Loyiha sobiq Minsvetmet tomonidan ko‘rib chiqildi va 1970 
yilning 31 martida tasdiqlandi. 
1.7-rasm. Toshkent rangli metall parchalari va chiqindilarini qayta ishlash 
zavodi 
(a)
(b) 

---

33 
(v) (g) 
1.8.(a,b,v,g)-rasm. Rangli metall parchalari va chiqindilari va ish jarayoni 
Zavod 1980 yilgacha 5 marotoba quvvati oshirilib, navbatma-navbat tayanch 
komplekslar ishga tushirildi: 
1-quvvati 
– yiliga 10 ming tonna alyuminiy qotishmasi olindi. 1 dona yallig‘-
qaytaruvchi pech qurildi (1973 yil); 
2-quvvati 
- yiliga 20 ming tonna alyuminiy qotishmasi olindi. Asosiy va 
qo‘shimcha uskunali ikkinchi yallig‘-qaytaruvchi pech qurildi (1974 yil 30 iyun); 
3-quvvati 
- ishlab chiqarish unumdorligi yiliga 30 ming tonna alyuminiy 
qotishmasiga etkazildi. Uchinchi yallig‘-qaytaruvchi pech qurildi (1974 yil 30 
dekabr); 
4-quvvati
- ishlab chiqarish unumdorligi yiliga 40 ming tonna alyuminiy 
qotishmasiga etkazildi. IAT-6M2 induksion pechi ishga tushirildi (1979 yil 30 
iyun); 
5-quvvati -
ishlab chiqarish unumdorligi yiliga 45 ming tonna alyuminiy 
qotishmasiga etkazildi. Ikkinchi va uchinchi yallig‘-qaytaruvchi pechlar quvvati 
oshirildi (1979 yil 29 dekabr va 1980 yil 30 iyun). 
Keyingi yillarda ham korxonalarni rekonstruksiya qilish, quvvatini oshirish bo‘yicha bir 
qancha loyihalar amalga oshirildi va 1985 yilda Toshkent alyuminiy zavodini quvvati 52 
ming tonna etkazildi. Lekin bugungi kunda xom ashyo tansiqligi yaqqol sezilmoqda. 

---

34 
Bugungi kunda korxonada quyidagi mahsulotlar ishlab chiqarmoqda:
-
alyuminiy qotishmasining chushka holidagi quymalari; 
-
chushka holidagi deformatsiyalanuvchi alyuminiy qotishmasi; 
-
metallarni kisloroddan tozalash, ferroqotishmalar va alyuminotermiya 
uchun alyuminiy ishlab chiqarish. 
(a) (b)