Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Katta asosi juz’iy tasdiq, kichik asosi umumiy tasdiq va xulosasi 
juz’iy tasdiq mulohaza boʻlgan IAI-Dimaris shakli. 
Misol:
 
I.Milliy teatrning ba‘zi akterlari kinoda ham rol oʻynaydi. 
A. Kinoda rol oʻynaydiganlarning hammasi el nazariga tushadi. 
I. El nazariga tushganlarning ba‘zilari Milliy teatrdandir. 
Katta asosi umumiy inkor, kichik asosi umumiy tasdiq va xulosasi 
juz’iy inkor mulohaza boʻlgan eAO-Fesapo shakli. 
Misol:
 
E. Hech bir fan doktori assistent emas. 
A. Assistent boʻlganlarning hammasi dissertatsiya yoqlaydi. 
O. Ba‘zi dissertatsiya yoqlaydiganlar fan doktori emas. 
Katta asosi umumiy inkor, kichik asosi juz’iy tasdiq va xulosasi 
juz’iy inkor mulohaza boʻlgan eIO-Fresison shakli. 
Misol:
 
E.Hech bir fan doktori assistent emas. 
I. Ba‘zi assistentlar talabalarga dars beradilar. 
O. Ba‘zi talabalarga dars beradiganlar fan doktori emas. 
Sillogizmning IV figurasi umumiy tasdiq hukm koʻrinishidagi xulosani 
bermaydi. 

---

409 
Arastudan boshlab barcha mantiqshunoslar sillogizmning I figurasi va 
uning moduslariga katta e‘tibor berganlar. Ular I figurani mukammal, deb 
bilganlar, uning xulosalarini aniq va yaqqol, deb hisoblaganlar.
Entimema (Qisqartirilgan qat’iy sillogizm) 
Insonning fikr yuritish jarayoni koʻproq entimema koʻrinishida amalga 
oshadi. Masalan, ―
U talaba boʻlgani uchun, stipendiya oladi
‖, 
―Birodarim
e‘tiqodda sobit, Shuning uchun unga ishonsa boʻladi.‖
Entimema deb, 
asoslaridan biri yoki xulosasi tushirib qoldirilgan sillogizmga aytiladi. 
Entimema soʻzi – aqlda, fikrda degan ma‘noni anglatadi. Entimemada 
sillogizmning tushirib qoldirilgan qismi yodda saqlanadi. Zarur boʻlganda uni 
topib, oʻrniga qoʻygan holda entimemadan toʻla sillogizmni tiklash mumkin. 
Entimemalar uch turli boʻladi: 
1- tartibli, ya‘ni katta asosi tushirib qoldirilgan. 
2- tartibli, ya‘ni kichik asosi tushirib qoldirilgan. 
3- tartibli ya‘ni, xulosasi tushirib qoldirilgan.
1
 
Bizga quyidagi sillogizm berilgan boʻlsin: 
Matematikani bilganlar bu masalaning javobini toʻgʻri topadi. 
Bu oʻquvchi matematikani biladi. 
Bu oʻquvchi masalaning javobini toʻgʻri topadi. 
Endi bu sillogizmni entimema koʻrinishiga keltiramiz: 
1. 
Bu oʻquvchi matematikani bilgani uchun, masalaning javobini 
toʻgʻri topadi
(katta asos tushirib qoldirildi). 
2. 
Matematikani bilganlar bu masalaning javobini toʻgʻri topadi
, 
Shuning 
uchunbu oʻquvchi masalaning javobini toʻgʻri topadi
(kichik asos 
tushirib qoldirildi). 
3.
Matematikani bilganlar bu masalaning javobini toʻgʻri topadi, 
jumladan bu oʻquvchi ham
(xulosa tushirib qoldirildi). 
Entimemalar bahs-munozara yuritish jarayoni va notiqlik san‘atida 
keng qoʻllaniladi.