Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

 
Ekvivalent mulohazaning chinlik tablitsasi 
p
q
p 
↔ 
q
chi
n 
chin 
chi
n 
chi
n 
yol
gʻon 
yol
gʻon 
yol
gʻon 
chin 
yol
gʻon 
yol
gʻon 
yol
gʻon 
chi
n 
 
Murakkab mulohazalarning chin boʻlish shartlari: 
1. Birlashtiruvchi mulohaza tarkibidagi sodda mulohazalarning 
hammasi chin boʻlsa, faqat shundagina u chin boʻladi. 
2. Oddiy ayiruvchi mulohaza tarkibidagi sodda mulohazalardan hech 
boʻlmaganda biri chin boʻlsa (hammasi chin boʻlsa ham) , u chin boʻladi. 
3. Qat‘iy ayiruvchi mulohaza tarkibidagi sodda mulohazalardan faqat 
bittasi chin boʻlsa, u chin boʻladi. 
4. SHartli mulohazaning asosi chin, natijasi xato boʻlgan holatdan 
boshqa hammasida u chin boʻladi. 
5. Ekvivalent mulohazaning asosi va natijasi chin yoki xato boʻlsa, 
shunda u chin boʻladi.
Murakkab mulohazalarning chin boʻlish shartlarini bilish, fikrlarning 
chin yoki xatoligini aniqlash bilan birga, bu mulohazalar asosida toʻgʻri 
xulosa chiqarishga hamda xulosa chiqarishda yoʻl qoʻyilgan xatolarni 
aniqlashga imkon beradi.
Mulohazalarning inkor qilinishi.
Mulohazalarni inkor qilish muhim 
mantiqiy amallardan boʻlib, u orqali yangi mulohazalar (inkor mulohazadan 
tasdiq mulohaza va tasdiq mulohazadan inkor mulohaza) xosil qilinadi.
Ikki mulohaza bir-biriga zid boʻlib, ulardan biri albatta chin, boshqasi 
yolgʻon boʻlsa, bu mulohazalar bir-birini inkor qiluvchi mulohazalar boʻladi. 
Inkor qilinayotgan mulohaza chin boʻlsa, inkor qilayotgan mulohaza yolgʻon

---

398 
boʻladi. Inkor qilinayotgan mulohaza (
p
) yolgʻon boʻlsa, inkor qilayotgan 
mulohaza (

 p
) chin boʻladi
1
. (

 - inkor belgisi 
) 
p

 p
chin 
yolgʻo
n 
yolgʻon 
chin 
Quyidagi mulohazalar bir-birini inkor qiladi: 
Hamma talabalar a‘lochi.
(yolgʻon). 
Ba‘zi talabalar a‘lochi.
(chin). 
Hech bir inson qush emas
(chin). 
Ba‘zi insonlar qushdir
(yolgʻon). 
Mulohazalarni predikatning subyektga taalluqli emasligini koʻrsatish va 
mulohazani yolgʻon deb koʻrsatish orqali inkor qilish mumkin. Birinchisi 
ichki inkor, ikkinchisi tashqi inkor deyiladi. Masalan: 
Ba‘zi yoʻllar ta‘mirlangan emas
(ichki inkor). 
Ikkining tub son ekanligi – notoʻgʻri fikrdir
(tashqi inkor).