Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

4. Qisman moslik (subkontrar) munosabati
mazmuni har xil boʻlgan 
juz‘iy mulohazalar oʻrtasida mavjud boʻladi. Bu mulohazalar bir vaqtda chin 
boʻlishi mumkin, lekin har ikkisi bir vaqtda xato boʻlmaydi. Agar ulardan 
birining xatoligi aniq boʻlsa, unda boshqasi, albatta, chin boʻladi. YUqoridagi 
1- misolimizda 
I
1
- va 
O
1
- mulohazalar bir vaqtda chin boʻlsa, 2-misolimizda 
O
2
– mulohazaning xatoligi aniq boʻlgani uchun 
I
2
– mulohaza chindir. 
Ekvivalentlik munosabati
dagi mulohazalar hamma vaqt chin boʻladi, 
chunki ularda aynan bir fikr turli shaklda ifodalanadi. Masalan, ―A. Oripov 
Oʻzbekiston Respublikasi Madhiyasining muallifi‖ va ―A. Oripov – 
Oʻzbekiston Qahramoni‖ mulohazalari oʻzaro ekvivalentdir, ya‘ni ular bir xil 
subyektga, lekin har xil predikatga ega boʻlgan mulohazalardir. 
Kontrar
(qarama-qarsxilik) 
 
 
Mulohazalarning chinligiga koʻra munosabatini ifoda‘lovchi yuqorida 
koʻrsatilgan qonuniyatlar bilishda va xulosa chiqarishda katta ahamiyatga ega
 
2.
 
Murakkab mulohazalar, ularning turlari
va chin boʻlish shartlari. Mulohazalarni inkor qilish. 
Mulohaza tarkibidagi mantiqiy ega va/yoki mantiqiy kesimni 
ifoda‘lovchi terminlar soni birdan ortiq boʻlsa, murakkab mulohaza deb 
Е 
О 
А 
I 
Субконтрар 
(қуйи қарама –қаршилик 

қаршилик
) 
Контрадиктор 
(зидлик) 
Б
ў
й
с
у
н
и
ш
Б
ў
й
с
у
н
и
ш

---

394 
ataladi. Murakkab mulohazalar «va», «yoki», «agar... unda» kabi mantiqiy 
bogʻlamalar, inkor qilish va modal terminlarni qoʻllash orqali ikki va undan 
ortiq oddiy mulohazalarning oʻzaro birikishidan hosil boʻladi. Mantiqiy 
bogʻlovchisining mazmuniga koʻra murakkab mulohazalar quyidagi asosiy 
turlarga boʻlinadi: birlashtiruvchi (konyunktiv), ayiruvchi (dizyunktiv), 
shartli (implikativ), ekvivalent.