O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim va zirligi

O’zgarmas tok mashinalari xaqida umumiy tushunchalar.

Mexanik enenrgiyani elektr enegiyasiga yoki elektr energiyasini mexanik ener- giyaga aylantirib berish uchun ishlatiladigan qurilma – elektr mashinalari deyi-ladi. Birinchi xolda u generatorlar deb, ikkinchi xolda esa dvigatellar deb atala-di. O’zgarmas tok mashinalari elektrlashtirilgan temir yo’llarda, elektroliz qilish qurilmalarida, shaxtalarning ko’tarma liftlarida, prokat stanlarida ishlatila-di. SHuningdek, tezlikni keng chegarada rostlab turish zarur bo’lgan qurilmalarda ishlatiladi. O’zgarmas tok mashinalarini o’zgaruvchan tok mashinalaridan oldin yaratilgan.O’zgarmas tok mashinalari qaytuvchanlik xossasiga ega bo’lib, u xam dvigatel sifatida xam generator sifatida ishlay oladi. Ularning xam tuzilishi bir – xil, mashinasozlik zavodlarida bir xilda ishlab chiqariladi. Bir mashinaning o’zi generator rejimida birlamchi dvigatelning mexanik energiyasini–elektr energiya- siga, dvigatel rejimida esa elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantiradi. 1838 yili akademik Boris YAkobы o’zgarmas tok mashinasini yaratdi va amalda ishlatib ko’rsatdi. O’zgarmas tok mashinalarini taraqqiy eta borishi bilan ularni ishlab chiqarish kamayib bordi. Bunga asosiy sabab ularning konstruksiyasini murakkabligidir. SHunga qaramay o’zgarmas tokni elektr energiyasidan foydalanishning ma’lum soxalarida o’zgaruvchan toklar bilan almashtirib bo’lmasligi, xamda u birmuncha avfzalliklarga ega bo’lganligi uchun, shu kungacha xam ishlatilib kelinmoqda.

2.