O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim



Download 2,92 Mb.
bet68/119
Sana15.01.2022
Hajmi2,92 Mb.
#370492
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   119
Bog'liq
elektromagnetizm (3) (1)

§ 49. Aylanma tokning magnit maydoni

Yopiq tokli o‘tkazgichning magnit moment vektorini P



orqali

ifodalash qulaydir, uning kattaligi yassi kontur bo‘lgan holda tok kuchi I ning kontur yuzasi S ga ko‘paytmasiga teng bo‘ladi:

P I S

(49.1)


Uning yo‘nalishi kontur tekisligiga perpendikulyar bo‘lib, Parma qoidasi bilan bog‘lagandir. Agar Parma dastasini tok yo‘nalishi bilan

aylantirsak, uning ilgarilanma harakati P vektorning yo‘nalishini aniqlaydi (75-rasm).





75-rasm

Endi aylana ko‘rinishdagi tokli kontur hosil qilgan magnit induksiyasini topamiz, soddalik uchun kontur o‘qida yotgan nuqtani qaraymiz. O‘ramning radiusini R bilan, tok kuchini I bilan, o‘ram tekisligidan maydon qaralayotgan nuqtagacha bo‘lgan masofani r bilan belgilaymiz.





Alohida tok elementi Idl tomonidan hosil qilingan induksiya vektori

dB , (48.3) ga asosan tok elementi va uni kuzatish nuqtasi bilan qo‘shuvchi kesma hosil qilgan tekislikka perpendikulyar bo‘ladi (76a)-

rasm) bu tekislik punktir bilan tasvirlagan) dB vektorning absolyut



qiymati

dB

0 Idl




4 r 2R2

, tok elementidan kuzatish nuqtasigacha bo‘lgan



masofa

ga teng, sin =1, chunki =/2 ga teng. Ko‘rsatish



mumkinki, barcha o‘ram elementlari tomonidan hosil qilingan vektorlar



dB konus toki bo‘yicha joylanadi (73b rasm). Bu vektorlarni qo‘shish



uchun ulardan har birini ikkita tashkil etuvchi:



dB

kontur o‘qiga parallel




va dB o‘qqa perpendikulyar tashkil etuvchilar yig‘indisidan iborat



bo‘ladi (73a)- rasm). Qo‘shilganda dB tashkil etuvchilar o‘zaro bir

birini yo‘qotadi, chunki



dB

va dB

bir biriga diametral qarama-qarshi







bo‘lgan tok elementlari Idl va Idl kattaligi jixatidan teng va yo‘nalishi jihatidan qarama-qarshidir (76 b rasm).

Shunday qilib, izlanayotgan vektor B

barcha

B lar yig‘indmisi orqali

aniqlanadi, demak, u o‘ram o‘qi bo‘yicha yo‘naladi va



B dB



kattalikka ega bo‘ladi.

dB

kattalikni uchburchaklarning o‘xshashligidan



(76 b) -rasm) hisoblash mumkin:

dB

B

, bundan



R
dB B

0Idl

4

R

r 2R2 3 2

. Bu ifodani o‘ramning barcha



elementlari orqali integrallasak, quyidagiga ega bo‘lamiz:

Idl R

I R



2R

I 2R2




0
B

dB 4

r 2R2 3 2 4

r 2R2 3 2

dl

0

4 r 2 R2 3 2

(49.2)








IR2P

73 –rasm

- o‘ramning magnit momentini hisobga olib, oxirida



qo‘yidagiga ega bo‘lamiz:

B

20 P


(49.3)

Bu formuladan kelib chiqadiki, maydon kontur markazida (r=0) maksimal bo‘lib, masofa oshishi bilan kamayib boradi.

Juda uzoqda joylashgan nuqtalar uchun R2 ni r2 ga nisbatan tashlash mumkin, natijada quyidagi taqribiy formulani olamiz:


B 20 P

4r3


(49.4)


0

0
Ko‘rsatish mumkinki, bu formula istalgan shakldagi kontur uchun o‘rinlidir. Shuni eslatib o‘tamizki, bu dipolning elektr maydon kuchlanganligi kabi bo‘ladi. Dipol bilan tokli konturning analogiyasi tasdiqlandi va tashqi maydonlar bir xil xarakterga ega bo‘ladi (73-rasm). Aylanma tokning induksiya chiziqlarining manzarasi (67b rasm) da ko‘rsatilgan.


Download 2,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish