O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim

Bo’lajak o’qituvchilarda ta’lim jarayoniga ijodiy munosabatni shakllantirishda pedagogik turkum fanlar va pedagogik amaliyotning

ahamiyati

O‟zbekiston Respublikasi oily va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi tasdiqlagan “Nizom”ga binoan oily o‟quv yurtlarida o‟quv mashg‟ulotlarining ma‟ruza,seminar, amaliy mashg‟ulot, labaratoriya ishi, kurs ishi, mustaqil ish,malakaviy amaliyot kabi shakil –usullari joriy etilgan.Oliy o‟quv yurtida tahsil olayotgan bo‟lajak o‟qituvchilarni pedagogiklik kasbiga ijodiy munosabatda bo‟lishlarida bularning o‟z o‟rni mavjud.

Ma‟ruza –oliy o‟quv yurti ta‟lim -tarbiya jarayonida keng qo‟llanilib kelinayotgan shakily usullardan biridir. Maruzalarda qatnashish majburiy

hisoblanadi, unda talaba kasbiy tayyorgarlik uchun zarur bo‟lgan bilmlarni egallaydi.

Ma‟ruzalar mazmunida muayyan fandagi muammolar, nuqtai nazarlar, manbalar g‟oyalarning mazmun ochib beriladi, umumlashtiriladi. Ma‟ruzalarni tinglay bilish, muhim o‟rinlarni, asosiy g‟oyalarni yozib olish maqsadga muofiq. Ma‟ruza jarayonida professor – o‟qituvchi bilan talaba o‟rtsida bevosita aloqa o‟rnatiladi, maruza mazmunida hali darslikda kirmagan yangi fakir va g‟oyalar nuqtai nazarlar bayon qilinadi. Ma‟ruza talabaga bilimlar olamiga kirish yo‟llarini ko‟rsatadi. Ma‟ruzachi, odatda, o‟quv dasturining butun mazmunini emas balki muhim, murakkab jarayonlarni aniqlab uni ochib beradi,fandagi farazlarni keltirib mustaqil yuritishga undaydi, muammolar qo‟yib ,uni hal qilish yo‟llarini ko‟rsatadi.

Ayniqsa, quyi kurslar talabalari uchun ma‟ruzalar muhim rol uynaydi,chunki ma‟ruza talabani fan olamiga olib kirish bilan birga bilimlarni mustaqil egallashning, manbalari, yo‟llari vositalarini ko‟rsatadi.Prafessor o‟qituvchi ma‟ruzada qarama – qarshi fikirlar, nuqtai nazarlarni aytadi,talaba manbalar ustida mustaqil ishlash tanqidiy fikirlash yo‟li bilan ilmiy xulosalarga keladi.

Oliy o‟quv yurtlarida ma‟ruza o‟qish odatda yuqori malakali tajribali domlalar (professor, dotsentlar)ga topshiriladi.Ma‟ruzaga hozirgi zamon fani mamlakatimiz va chet el olimlarining erishgam muvoffaqiyatlari haqida ilmiy axborotlar beradi.

Ma‟ruzalar kirish mavzular bo‟yich umumlashtiruvchi turlarga bo‟linadi. Har bir banda o‟qiladigan nazariy kurslar kirish ma‟ruzasidan boshlanadi. Unda ushbu o‟quv kursining shu fandagi o‟rni, oily o‟quv yurtida o‟rganiladigan boshqa fanlar bilan aloqani bog‟liqligi ko‟rsatiladi,kurs mazmunida ochib boriladigan asosiy ilmiy muammolar muhim masalalar qayd etib ushbu kursni o‟rganishning umumiy maqsadi, obyekti, predmeti, vazifasi bayon etiladi. Fanning metadalogik asoslari va metodlari manbalari o‟ziga xos xususiyatni amaliy ahamiyatni ko‟rsatadi.

O‟quv fanining mavzulari bo‟yicha ma‟ruzalar o‟quv dasturida ko‟rsatilgan mavzularga ajratilgan vaqt (soatlar)ga muvofiq o‟tkaziladi.Ular fan taraqqiyotining hozirgi bosqichida erishilgan yutuqlar,isbotlangan nazariyalar,asosida

tushunchalar, nuqtai nazarlar, masalaning tarixi, erishilgan darajasi,nazariy va amaliy ahamiyatni izchil bayon qiladi.

Umumlashtiruvchi, yakuniy ma'ruzalar, odatda, nazariy kursni o'rganishning oxirida, yakuniy davlat atestatsiyasi oldidan o'tkaziladi.Bunda shu o'quv kursi tinglangandan so'ng o‟tgan davir ichida ushbu fan olamida sodir bo‟lgan o‟zgarishlar erishilgan yutuqlar, kashfiyotlar, chor etilgan asarlar haqida axborat beriladi.

Amaliy mashg‟ulotlar – oily o‟quv yurtlarida ma‟ruzalar mazmunidagi muhim masalalarni chuqurroq va puxta o‟rganish, talabalarning bilim o‟zlashtirishi mustaqil ishlarning sifatini aniqlash va to‟ldirish ,mustahkamlash maqsadida o‟tkaziladi. Amaliy mashg‟ulotlar odatda, kichik guruhlarda olib boriladi.Bu esa bo‟lajak o‟qituvchilarda yani talabalarda o‟tilayotgan fanga nisbatan izlanuvchan- likni, ijodkorlikni shakillanishiga olib keladi.Amaliy mashg‟ulotlarga jiddiy tayyorgarlik ko‟rish talabalarning o‟z bilimlarini, amaliy ko‟nikmalarini chuqurlashtirishga qaratilgan mustaqil ishlarini, uning sifatli o‟tishini ta‟minlaydi. Bu mashg‟ulotlar talabalarni mustaqil ishlash malakasini egallashga:kitob va boshqa manbalar bilan ishlash, faktlar, ilmiy axborotlar to‟plash ularni tahlil qilish,tizimlashtirish, umumlashtirishga o‟rgatadi.

Seminar mashg‟uloti – oily o‟quv yurtida ta‟limning amaliy shakli – usullaridan biri bo‟lib, dastur materiallarini jiddiy va chuqur o‟zlashtirishga yordam beradi.Oliy ta‟limning davlat ta‟lim standartiga binoan bakalavriyat yo‟nalishlari, magistratura mutaxassisliklarining o‟quv rejalarida seminar va amaliy mashg‟ulotlarga ko‟proq vaqt (soat) ajratiladi.

Seminar mashg‟ulotlar tayyorlanish talaba jiddiy e‟tiborni talab etadi. Talaba avvalo seminar mavzuga oid ma‟ruzani qunt bilan tinglashi, seminar rejasi bilan tanishish zarur adabiyotni tanlashi tavsiya qilingan manfatlarni o‟rganib matin tayyorlashi so‟zga chiqib gapirib berish uchun tayyor bo‟lishizarur. Bu ishlar talaba bilan ko‟p vaqt va mehnatni jiddiy o‟quv-biluv faoliyatini talab etadi. Seminar mashg‟uloti bahs-munozarali tarezda bo‟lishi munkin, bu seminar mavzusiga darslikning bor-yo‟qligiga guruhning tayyorgarlik darajasiga bog‟liq.

Seminarda faol qatnashish talabaning bilim o‟zlashtirish sifatini oshiradi, nutuq madaniyatini o‟stiradi.

Labaratoriya ishlari-oliy maktabda egallanadigan ijdimoiy-gumanitar kasbiy bilimlarni mustahkamlash, amaliy ko‟nikma va malakalar hosil qilishda xizmat etadi. O‟rganilgan nazariy bilimlarni amalda tajribada sinab ko‟rish yo‟li bilan uni mustahkamlaydi, kasbga ijodiy munosabatda bo‟lish, kasbni egallashga yol ochadi.Labaratotiya ishlari tadqiqot harakteriga ega bo‟lib kuzatish, tajribada sinab ko‟rish yo‟li bilan masala (muammo)ga doir faktlar to‟plash, ularni umumlashtirib nazariy xulosalar chiqarishga o‟rgatadi

Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti o‟quv fani talabalarda xalq pedagogikasi va hozirgi zamon ilmiy pedagogikasining nazariy asoslariga oid bilimlar shuningdek o‟quv tarbiya muassasalarida ta‟limiy va ma‟naviy – marifiy ishlarni va pedagogik faoliyatni tashkil qilishda yosh avlodga ta‟lim – tarbiya berish jarayonida o‟qituvchining pedagogik mahorati, pedagogik qobiliyati, o‟qituvchining muloqat madaniyati va psixologiyasiga oid bilim, ko‟nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iborat.Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti o‟quv kursi talabalarning psixologiyasi va yosh fiziologiyasi va maktab gigiyenasi bo‟yicha oldindi tayyorgarlik darajasini hisobga oladi va pedagogic bilim hamda ko‟nikmalarni puxta egallash uchun asos yaratadi.

Talabalarda pedagogika nazariyasi va tarixi, pedagogik mahorat fanini nazariy jihatdan ma‟ruza ,seminar,amaliy va labaratoriya mashg‟ulotlari jarayonida chuqur o‟rgatish asosida olingan bilim,ko‟nikma va malakalarni amaliyotda qo;llay olishdan iborat.

Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti o‟quv fanini o‟zlashtirish jarayonida bo‟lajak o‟qituvchilar:

kasbga oid bilimlar, ko‟nikma va malakalari bilan qurollantiriladi, pedagogik faoliyatga ijodiy yondashish yo‟llarini ko‟rsatadi. Uni o‟qitish bo‟lajak bakalavrda pedagogik madaniyatni shakillantirish ya‟ni o‟qituvchi – tarbiyachi, yoshlar murabbiysi vazifalarini ijodiy bajarishga umumiy tayyorgarlikni ta‟minlaydigan yangi pedagogik tafakkurni tarkib toptirishga yo‟naltirish lozim.Bunda u:

-pedagogik jarayondagi modirnizatsiya,innavatsiya va intigiratsiyalar to‟g‟risida tasavvurga ega bo‟lishi,O‟zbekiston Respublikasida pedagogika faning rivojlanishi va yosh avlod ta‟lim – tarbiyasidagi rolini bilishi kerak.

• 
  ta‟lim – tarbiya jarayonida milliy g‟oya va ma‟naviyatimizning boy me‟roslaridan,ta‟lim muassasalarida o‟qitish va tarbiyalashning innavatsion texnalogiyalarini qo‟llash, o‟quvchini rag‟batlantirish, uni faoliyatini nazorat qilish, iste‟dodi, iqtidorini ro‟yobga chiqarish bo‟yicha tadbirlar ishlab chiqish ayni zamonda jazolashning zamonaviy shakllaridan foydalanish, ota–onalar, jamoa,o‟quvchilar bilan yakka guruh bo‟lib ishlash, o‟quvchilar guruhlarini boshqarish,o‟quvchilar bilan muloqot madaniyatini o‟rnata olish,pedagogik qobiliyat va pedagogik mahoratni yuksak darajada egallash ko‟nikmalariga ega bo‟lishlarida ma‟ruza, seminar, amaliy va labaratoriya mashg‟ulotlarini o‟rni katta. Umumuy pedagogika nazariyasi va amaliyoti fani ixtisoslik fani hisoblanib,
  

1. 
   kursda 1-2-semestrlarda o‟tiladi. Pedagogika fanini o‟rganish falsafa, tarix, satsiologiya, psixologiya, fiziologiya, gigiyena,innavatsiya,integratsiya kabi insonshunoslik fanlari bilan o‟zoro bog‟liqlikda amalgam oshiriladi.
   

Umumuy pedagogika nazarasiyasi va amaliyoti fani boshlang‟ich sinf o‟qituvchilarini pedagogik va psixologik jihatdan tayyorlash va xalq ta‟limi tizimiga bilimli ,yetuk, yosh avlodga har tamonlama o‟rnak bo‟la oladigan, fandan egallagan bilimlarini maktab amaliyotiga to‟liq tadbiq etib fanning takomillashib yuksalishiga hissa qo‟sha oladigan,raqobatbardardosh kadirlarni tayyorlashdan iborat.

Talabalarning umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti fanini o‟zlashtirishlari uchun o‟qitishning innovatsion texnalogiyalaridan foydalanish, innovatsion texnalogiyalarini amaliyotga tadbiq qilish, kasbiy faoliyatga ijodiy munosabatda bo‟lib,tadbiq qilish muhum ahamiyatga egadir.

Bolajak o‟qituvchilarda pedagogik kasbga ijodiy munosabatda bolishlarida va fanini o‟zlashtirishda dars jarayonida qo‟llaniladigan pedagogik amaliyotga tadbiq etadigan,ilmiy asoslangan ma‟ruza,seninar, amaliy va labaratoriya darslarida mos ravishdagi darslik, o‟quv va uslubiy qo‟llanmalar ma‟ruza matinlari, tarqatma materiallar, eliktiron vositalar virtual stendlardan , shuningdek ‟‟Fikrlar xujumi”,

“Klaster” metodi, “Bumerang”, “Skorobi”, “Tarozi”,”Yilpig‟ich”kabi innovatsion texnalogiyalardan foydalaniladi.

“Boshlang‟ich ta‟limni o‟qitishda innavatsion pedagogik texnalogiyalar “fani pedagogika universitet va inistitutlarining boshlang‟ich ta‟lim yo‟nalishi o‟quv rejasiga kiritilgan bo‟lib, mutaxasislik o‟quv predmeti sifatida o‟qitish ko‟zda tutilgan.

Bu fan bo‟lajak mutaxasis o‟qituvchilarga pedagogik texnalogiya fani yuzasidan nazariy bilim berish, talabalarning pedagogik texnalogiya bo‟yicha savodxonligini oshirish kabi masalalarni qamrab oladi. Boshlang‟ich ta‟limni o‟qitishda innovatsion pedagogik texnalogiyalar o‟quv faninio‟zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:

an‟anaviy o‟qitish metodlari va pedagogik texnalogiyalar,ta‟lim jarayoni va texnalogik jarayon, pedagogik faoliyot va ijodiy ta‟limda novatirlik, pedagogik shaxsning imkoniyatni, bilish jarayonini optimallashtirishda pedagogik texnalogiyalarni ahamiyati, pedagogik texnalogiya tushunchasi va uning ta‟riflari, pedagogik texnalogiya va axborot texnalogiyasini bilishi kerak.

-ta‟lim oluvchilarning bilish qobiliyatlarini baholay olish, konkret vaziyatlarni hisobga olib zarur bo‟lgan texnalogiyani tanlash,texnalogik jarayonni loyihalash zamonaviy pedagogic texnalogiyalarni tahlil qilish, o‟quv jarayoniga tadbiq etish texnalogik jarayonni sifatli tashkil etish,pedagogik texnalogiya loyixasi, texnologik xaritalarni ishlab chiqish, ta‟lim oluvchilar bilimlarini aniqlash bo‟yicha ekspriment o‟tkazish, qayta aloqani ta‟minlash,ko‟nikmalariga ega bo‟lishi kerak.

-pedagogik texnalogiya jarayoni uni loyihalash pedagogik texnalogiyani ta‟minlovchi jihozlar vositalar, texnalogik jarayonlarning takomillashib borish tarixi, o‟quvchi shaxsi va pedagogik jarayon, pedagogic texnalogiyalarning ilmiy – nazariy asoslari, an‟anaviy ta‟lim metodlari va texnalogiyalar pedagogik jarayonni shaxsga yo‟naltirilgan pedagogik texnalogiyalar, xamkorlik pedagogikasi va boshqalar, ta‟lim oluvchilarning faoliyatini jonlantiruvchi pedagogic texnalogiyalar,loyihalashtirish asosida o‟quv jarayonini boshqarish texnalogiyalari, modulli, intraktiv o‟yinli va boshqa texnalogiyalar rivojlantiruvchi ta‟lim

texnalogiyalari malakalariga ega bo‟lishida yordam beradi.Boshlang‟ich talimni o‟qitishda imnavatsion pedagogik texnalogiyalar fani asosiy ixtisoslik fani xisoblanib 3 –kurs 6-semestirdan o‟qitiladi. Bo‟lajak mutaxassislarni pedagogik kasbga ijodiy munosabatda bo‟lishda ta‟limdagi o‟rni beqiyosdir. Boshlang‟ich ta‟limni o‟qitishda innavatsion pedagogic texnalogiyalar fani bo‟yicha nazariyada olgan bilim, malaka va ko‟nikmalarni umumiy o‟rta ta‟limning boshlang‟ich sinf maktablaridagi amaliyotda takomillashtiradilar. Talabalar ta‟limning innavatsion pedagogik texnalogiyalar asoslari,undan ta‟lim va tarbiya jarayonida unumli foydalanish ta‟lim jarayonining tizimi va tuzilishi bilish va tadbiq qilishi ta‟lim tarbiya va o‟qitish nazariyalarni innavatsion pedagogik texnalogiyalari asosida takomillashadi.Bo‟lajak o‟qituvchilarni pedagogik kasbga boishlang‟ich talimni uqitishda innavatsion texnalogiyalar fanini o‟qitish jarayonlarida zamonaviy o‟quv texnik aparaturalardan kompiyuterdan foydalanib ma‟ruza seminar amaliy va labaratorya mashg‟ulotlarini darslarni o‟tilishi bulajak mutaxassislarni pedagogik kasbga ijodiy munosabatda bo‟lishida katta ahamiyatga ega. Boshlang‟ich ta‟limni o‟qitishda innavatsion pedagogik texnalogiyalar faning asosiy qismi ma‟ruza mashg‟ulotlari mavzulari mantiqiy ketma-ketlikda keltirilgan xar bir mavzuning mohiyati asosiy tushunchalar va tezizlar orqaliu ochib beriladi. Bunda mavzu buyicha talabalarga DTS asosida yetkarilishi zarur bulgan bilim va ko‟nikmalar to‟la qamrab olinishi maruza mashg‟ulotlari bo‟lajak mutaxassislarga ijodkorlikka izlanuvchanlikka chorlaydi. Boshlang‟ich ta‟limni o‟qitishda innavatsion pedagogic texnalogiyalar seminar mashg‟ulotlarda fanning nazariy asoslariga bag‟ishlangan mavzular zamunaviy kompiyuter texnalogiyalari yordamida bo‟lajak holda baxs munozara asosida utkazilishi ularda bilim ko‟nikmalarni rivojlanishiga zamin buladi. Amaliy mashg‟ulotlarda “Aqliy hujm”, “Guruhli fikrlash”, “Munozara”, “Tarmoqlar”, “Baliq skeliti”,”Nilufar guli” va boshqa pedagogi texnalogiyalardan foydalaniladi. Shuningdek amaliy mashg‟ulotlarda kichik guruhlar musobaqalari, guruhli fikrlash texnalogiyalarni qullash kabi usullari xam bo‟lajak mutaxassislarni pedogogik kasbga ijodiy munosabatda bulishga o‟rgatadi. Bu fandan mustaqil ta‟lim mavzusi bakalavrlar o‟rganadigan maruza va amaliy mashg‟ulotlar mavzulardan iborat bo‟lib bo‟lajak o‟qituvchilarni nazariy bilimlarni

mustaxkamlashda mavzularni tushinish qobilyatini maksimal darajada rivojlanishi- ga, umumiy dunyo qarashlarini kengaytirishga yordam beradi. Talaba mustaqil ishni tayyorlashda bu fanning xususiyatini xisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanishi mumkin.

-darslik va o‟quv qo‟llanmalar bo‟yicha fan boblari va mavzularini o‟rganish

-tarqatma materiallar bo‟yicha maruzularini o‟zlashtirish

-talabaning o‟quv ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog‟liq bo‟lgan fanlar bo‟limlarini mavzularini chuqur o‟rganish

-faol va muommoli o‟qitish uslubidan foydalanilgan o‟quv mashg‟ulotlarini o‟rganish.

Fan sifatida foydalaniladigan talab mavzular va mashg‟ulotlarning dolzarbligi ularning ish beruvchilar talablari va jamoatdagi pedagogik kasbga bo‟lgan extiyojlariga mosdir. Mamlakatimizda bo‟layotgan ijtimoiy-siyosiy va demokratik o‟zgarishlar, iqtisodiyotni erkinlashtirish, ta‟lim iqtisodiy huquqiy va boshqa soxalardagi isloxotlarning ustuvor masalalarni qamrab olishi hamda fan va texnalogiyalarning so‟ngi yutuqlari bilan chambarchas bog‟lanadi.

Boshlang‟ich ta‟lim yo‟nalishi bakalavrlarida “Pedagogik mahorat”fani pedagogik texnika va madaniyati nazariyasi hamda amaliyoti bo‟yicha bilimli yetuk malakaga ega bo‟lishlarini ta‟minlashdir. Chunki hozirgi zamon o'qituvchisi hayotimizda yuz berayotgan tub o'zgarishlarning asosiy ishtirokchilaridan biri bo'lib, u har tomonlama yetuk, chuqur bilimga ega bo'lgan mutaxasis Vatani va xalqiga sodiq, pedagogik mahorat va layoqatga ega bo‟lgan,jamiyatdagi hamma kasb vazifalarini yaxshi bilgan shaxs bo‟lishi zarur .

Pedagogik mahorat fanini bo‟lajak o‟qituvchilarda o‟tilishining vazifasi, tarbiyaning mohiyatini va shaxsni har tomonlama taraqqiy etishda tarbiyaning rolini ochib beradi, tarbiyaning maqsadi, mazmuni, usullarini, uni tashkil etishdagi shakllari o‟rtasidagi bo‟lanishlarni ko‟rsatadi. Shuningdek pedagogik mahorat fani o‟z taraqqiyoti davomida ta‟lim-tarbiya sohasidagi tajribalarni umumlashtiradi. Tarbiyaning kelgusidagi rivojlanish istiqbollari yo‟llarini yoritib beradi, tarbiyaviy ishlarning shakllarini ko‟rsatib beradi,tarbiyaviy ishlarning shakllarini ko‟rsatib beradi. Bo‟lajak o‟qituvchilarning pedagogik mahorati shuningday bir malakalar

yig‟indisidirki u pedagogika tarbiyalanuvchilari ko‟rib va eshitib turgan narsalar orqali o‟z fikrlarini yetkazish imkonini beradi.

Pedagogik mahorat fani bo‟yicha bo‟lajak o‟qituvchilar (talabalar)ning bilimi ko‟nikma va malakasini ya‟ni psixologik-pedagogik tayyorgarlik tizimiga ko‟chirish malakasiga ega bo‟lish pedagogik mahoratni, pedagogik texnikani va madaniyatni muayyan tizimga solinadi va shakllanadi.

Talabalarning pedagogik mahorat fanini o‟zlashtirishlari uchun o‟qituvchining ilg‟or va zamonaviy usullardan foydalanish, yangi informatsion pedagogik texnalogiyalarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir. Bu fandan ma‟ruza, seminar, labaratoriya va mustaqil ishlari bo‟lajak o‟qituvchilarda pedagogik kasbga ijodiy munosabatni rivojlantirishda katta ahamiyatga ega. Pedagogik mahorat fanidan seminar mashg‟ulotlarida dasturning mazmuniga kiritilgan ayrim mavzular muhokama etiladi, munozaralar o‟tkaziladi,talabalarning ma‟ruzalari va ilmiy axboroti eshitiladi.

Pedagogik mahorot fanidan labaratoriya mashg‟ulotlarida ta‟lim – tarbiya metodlarini tanlagan holda mashqlar bajariladi, pedagogik masalalar yechiladi, amaliy o‟yinlar o‟tkaziladi,pedagogik mahorot ustalari bilan uchrashuvlar uyushtirilishi bo‟lajak o‟qituvchilarda ijodkorlik sifatlarini shakllanishida katta ahamiyatga ega bo‟ladi. Bu fandan bolajak pedagoglar bajaradigan mustaqil ishlarning maqsadi o‟qituvchining rahbarligi va nazorati ostida talabada muayyan o‟quv ishlarini‟mustaqil ravishda, bajarish uchun zarur bo‟lgan bilim va ko‟nikmalarni shakllanadi

Pedagogik turkum fanlardan yana biri “Tarbiyaviy ishlar metodikasi”dir. Bu fan bo‟lajak mutaxasislarda mustaqil respublikamizda iqtisodiy, ma‟naviy, madaniy rivojlanishi yo‟lida, yoshlarda chuqur mustahkam bilim berish, mutaxasisliklarni jahon andozalariga javob beradigan,iqtisodiyotda raqobatbardosh qilib tayyorlashda o‟z o‟rniga ega.

Tarbiyaviy ishlar metodikasi fani Boshlangich ta‟lim va sport satbiyaviy ish yo‟nalishida asosiy ixtisoslik fani hisoblanib 4-5-semestrlarda o‟tiladi.Bu fandan ma‟ruza,seminar, labaratoriya mashg‟ulotlarini o‟tkazish jarayonoda bo‟lajak

mutaxasislar maktab hayotida ta‟lim-tarbiya jarayonini boshqarishda ma‟naviyat ishlari bo‟yicha direktor o‟rin bosarining va sinf rahbari faoliyatining aksar qismi

Tarbiyaviy jarayon bilan bog‟liqdir.Shu jihatdan olib qaraganda uni sinifni bosh tarbiyachisi,murabbiysi diyish mumkin.U o‟z sinf jamoasini tashkil qiladi, uyishtiradi va tarbiyalaydi,o‟qituvchilar,bolalar tashkilotlari, ota-onalar hamda keng jamoatchilik bilan yaqindan aloqa bog‟lab, sinfdagi umumiy tarbiyaviy jarayonga rahbarlik qiladi.Shular haqida bilim,ko‟nikmalarni egallashlarida Tarbiyaviy ishlar metodikasi fani shakllantiradi.

Bu fandan labaratoriya ishlarida bo‟lajak o‟qituvchilarda ya‟ni talabalarda amaliy ko‟nikma va malaka hosil bo‟ladi. Seminar mashg‟ulotlari tarkibiga pedagogik topshiriqlar yechilishini kiritish,seminar tashkil qilinishi va tayyorlanishga tub o‟zgartirishlar kiritiladi. Adaabiyotlarni o‟rganish bilan bir qatorda talaba turli mavzudagi masala,munozaralar, mashqlar to‟plamidan foydalanadilar. Davriy nashrlardan mavzuga xos vaziyatlar tayyorlaydilar. O‟z kuchi bilan masala yechishg,izlanishga,uni qolipga solishga harakat qilib ko‟radi. Ularni seminarlarda chiqish tarsi o‟zgaradi.

Malakaviy amaliyot –O‟zbekistor Respublikasi Oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi tasdiqlagan “Nizom” (1998)asosida o‟tkaziladi.Nizomda malakaviy amalyotini o„tgazish tartibi shakil - uslubi belgilanadi. Bakalavriat yo„nalishlari va magistratura mutaxassisliklari bo„yicha kadrlar tayorlashning muhim qismi bo„lgan malakaviy amalyot ilg„or korxona,muassasa va tashkilotlarda o„tkaziladi. Malakaviy amaliyot oliy maktabda o„qish jarayonining ishlab chiqarish sharoitida o„tgaziladigan davomi, tarkibiy qismidir. Malakaviy amaliyot davlat talim hujatlarida ko„zda tutilgan shakllarda tashkil etiladi.

Har bir amaliyotning maqsadi, mazmuni va muddati o„quv rejalari hamda amaliyot dasturlarida belgilanadi. Amalyot dasturlari tanlangan yo„nalish, mutaxassislikning malakaviy talablari; amalyot obyektlari- korxona, muassasa, tashkilotning tavsifi hisobga olingan holda o‟quv muassasasi tomonidan ishlab chiqiladi, rektor tasdiqlaydi. Malakaviy amaliyotni o‟tkazish uchun oliy ta‟lim muassasasi yaqinida joylashgan obyektlar tanlanib, shartnoma tuziladi. Malakaviy

amaliyot tegishli bitimlar asosida xorijiy davlat korxona, muassasalarida ham o‟tkazilishi mumkin.

Amaliyot rahbari tajribali professor, dotsent va o‟qituvchilardan tayinlanadi. U zaruriy tayyorgarlik ishlarini bajaradi, talabalarning ichki mehnat tartib- qoidalariga rioya qilishlarini nazorat etadi, talabalarning amaliyot bo‟yicha hisobotini ko‟rib chiqadi, yozma hisobotni kafedra mudiri va dekanatga taqdim etadi.Amaliyot obyekti xodimlari shartnomada belgilangan majburiyatlarni bajaradi.

Talaba malakaviy amaliyot jarayonida: amaliyot dasturida ko‟zda tutilgan topshiriqlarni to‟liq bajarishi; amaliyot obyektining ichki tartib-qoidalarini o‟rganishi va bajarish; bajarilgan ish natijalari uchun javobgarlikni bo‟yniga olishi; kundalik daftar yuritish; amaliyot rahbariga yozma hisobot berishi va amaliyot bo‟yicha sinov topshirishadi.
II BOB BO‟YICHA XULOSALAR

1. 
   Oliy ta‟lim muassasalaridagi o‟quv jarayonini modernizatsiyalashning
   

o‟ziga xos jihati talabalarda kasbiy tayyorgarlikning faqat umumiy parametrlarini shakllantirish bilan emas, balki ulardagi ijodkorlik, jarayondan ko‟zlangan maqsad va vazifalarni aniq prognoz qila olish va shunga intilish ko‟nikmalarini rivojlantirish, pedagogik jarayonni muvaffaqiyatli yo‟lga qo‟yishning maqbul yo‟llarini ishlab chiqib, amalga tatbiq etish malakalarini rivojlantirish darajasi bilan tavsiflanadi.

2. 
   Bo‟lajak o‟qituvchilarni pedagoglik kasbga ijodiy munosabatni shakllantirishga qo‟yiladigan zamonaviy talablar mazkur ta‟lim muassasalaridagi pedagogik jarayonni tashkillashtirishga nisabatan innovatsion yondashuv zaruratini keltirib chiqaradi. Bu esa tadqiqot doirasida pedagoglik kasbga ijodiy munosabat jarayoniga ta‟sir etuvchi pedagogik-psixologik omillar va zaruriy shart-sharoitlarni aniqlashtirishni nazarda tutadi.
   
3. 
   Tadqiqot ishining mazkur bobida olib borilgan empirik tahlillar bo‟lajak
   

o‟qituvchilarni pedagoglik kasbiga ijodiy minosabatning axborotli-mazmunli va tashkiliy-metodik omili tizim samaradorligini ta‟minlovchi asosiy mezonlardan biri ekanligini tasdiqladi.

4. 
   Tajriba natijalari innovatsion o‟qitish texnologiyalari asosida pedagoglik kasbiga ijodiy munosabatni shakllantirish yo‟llarini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq etish o‟rganilayotgan tadqiqot muammosining ijobiy yechimini ta‟minlashi mumkinligini ko‟rsatdi.
   
5. 
   Ishning navbatdagi bosqichlarida innovatsion texnologiyalarning imkoniyalaridan kelib chiqib, bo‟lajak o‟qituvchilarning pedagogik faoliyat
   

talablariga ijodiy munosabatni shakllantirishga yordam beruvchi samarali metodlarni ishlab chiqish maqsadga muvofiq ekanligi asoslandi.