O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

 

 

 

 

 

 

---

 

63 

III-bob. Boshlang‘ich sinflarda iqtidorli o‘quvchilarni aniqlash va ular bilan 

ishlash yo‘llari bo‘yicha tavsiyalar. 

3.1. Iqtidorli o‘quvchilarni aniqlash bo‘yicha  tavsiyalar.      

Boshlang‗ich  sinflarda  iqtidorli  o‗quvchilarni  aniqlash  va  ularning      shaxs 

kamolotini o‗rganish muhim ahamiyatga ega bo‗lgan omillar biridir. Quyidagi omillar 

boshlang‗ich sinf o‗quvchilarida iqtidorlik kamolotini shakllantirishda muhim ahamiyat 

kasb etadi: 

1)  ijtimoiy-g‗oyaviy  omillar:  jamiyatda  shakllangan  ma‘naviy-ahloqiy  muhit; 

ijtimoiy  munosabatlar  mazmuni  va  unda  yetakchi  o‗rin  tutuvchi  milliy  g‗oya 

asoslari; tarixiy meros; o‗tmish saboqlaridan chiqarilgan xulosalar; xorijiy mamlakatlar 

tajribasi; ta‘lim muassasalari faoliyatining mazmuni va yo‗nalishlari; jamiyat a‘zolarining 

turli  soxalarda  ko‗rsatgan  qahramonlik  namunalari;  ijtimoiy-g‗oyaviy  mazmundagi 

adabiyotlar; 

  2) iqtisodiy    omillar:    mamlakatning   yer   usti    va   yer   osti boyliklari; jamiyat 

taraqqiyotining  iqgisodiy  yo‗nalishi;  erkin  raqobatga  asoslangan  ishlab  chiqarish 

munosabatlari;  jamiyat  fuqarolarining  yangicha  iqgisodiy  tafakkurga  ega  bo‗lishlari; 

aholida  mehnat  va  ishlab  chiqarish        jarayoniga   nisbatan   ijobiy    munosabatning   

qaror   topganligi;   ishlab   chikarish jarayonida erishilgan yutuqlar;   

3)  madaniy  omillar:  milliy-madaniy  meros  namunalari;  ilm-fan,  texnik  va 

texnologiya taraqqiyoti, bu yo‗nalishda yaratilgan kashfiyotlar; ilm-fan, san‘at va sportda 

erishilgan jahonshumul yutuqlar. 

          Boshlang‗ich ta‘lim faoliyatini taxlil etish ularda o‗qitilayotgan bir kator ijtimoiy-

gumanitar  fanlar,  jumladan,  ―O‗qish‖,  ―Odobnoma‖,  ―Ona  tili‖,  ―Matematika‖  kabi 

fanlar  boshlang‗ich  sinf  o‗quvchilarida  shaxs  kamoloti  elementlarini  tarbiyalashda 

katta  imkoniyatlarga  egaligini  ko‗rsatdi.  Tadqiqot  natijasida,  ta‘lim  jarayonining 

quyidagi  tamoyillar  asosida  tashkil  etish  maqsadga  muvofiq  deb  topildi:  tarix  va 

zamonaviylik  o‗rtasidagi  o‗zaro  dialektik  birlik;  milliy  va  umumshaxsiy  qadriyatlar 

uyg‗unligi;  ijtimoiy-g‗oyaviy  dunyoqarashni  shakllantirishning  muayyan  xususiyatga 

egaligi; ta‘lim va tarbiya jarayoni birligi; ta‘lim-tarbiyada shaxsparvarlik va shaxsiy 

---

 

64 

g‗oyalar  ustuvorligi;  o‗quvchi  shaxsini  hurmat  qilish;  o‗quv-tarbiyaviy  hamkorlikni 

yuzaga keltirish. 

Tadqiqot  ishida  boshlang‗ich  sinflarda  iqtidorli  o‗quvchilarnii  aniqlash  va  ular 

bilan  ishlashga  doir  tajriba-sinov  ishlarini  tashkil  etish  metodikasi  hamda  ushbu 

metodikaning samaradorlik darajasi tadqiq etidik.