O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

Asosiy vositalar kirimining xususiyatlari va hisobi

Download 0,7 Mb.

Pdf ko'rish

bet	16/17
Sana	31.12.2021
Hajmi	0,7 Mb.
	#264793

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Bog'liq
asosiy vositalar kirimining hisobi

2.2. Asosiy vositalar kirimining xususiyatlari va hisobi

Korxonalarga asosiy vositalar turli manbalardan kirim qilinadi. Asosiy

vositalarni kirim qilish jarayonida turli xarajatlar sarflanadi va ularning

boshlang’ich qiymati buxgalteriya hisobi schyotlarida hisobga olinadi. Ushbu

muomalalarning buxgalteriya hisobida aks ettirilish jarayonini misollarda ko’rib

o’tamiz.

Misol. "Vatanparvar" 2010 yil 10 martda Rossiyalik xorijiy kompaniya bilan

umumiy qiymati 38 000 dollor bo’lgan asosiy vosita sotib olish bo’yicha

shartnoma tuzdi. Yetkazib berish shartnomasiga muvofiq, sotib oluvchi uskuna qiy

matining 50 foizni yetkazib beruvchining akkreditiv hisob varag’iga oldindan

o’tkazishi kerak. 2010 yil 15 martda yetkazib beruvchining bankida akkreditiv

hisob varag’ini ochdi. Akkreditiv hisobvarag’i ochilgan sanada dollorning

O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan so’mga nisbatan belgilangan

kursi bo’yicha (keyinchalik so’mga nisbatan 1 dollorning kursi deb yuritiladi) 1

dollor 1440 so’mni tashkil etdi. Akkreditiv hisob varag’ini ochish bilan bog’liq

xarajatlar o’tkaziladigan valuta summasining 0,2 foizini, akkreditiv o’tkazish

uchun bank haqi o’tkazilgan summaning 1,2 foizini, kontraktni tayyorlash uchun

yuridik firma 200 dollorni, kontraktni ro’yxatdan o’tkazish va yopish bilan bog’liq

garflar kontrakt summasining 0,05 foizini tashkil etdi. Bundan tashqari, milliy

valutani dollorga konvertatsiya qilishda konvertatsiya qilingan chet el valutasi

summasining 0,2 foiz miqdorida komission haq to’landi. 2010 yil 18 martda

uskuna k o’llandi. Uskunani tashish (transportda tashish, jo’natish, ortishtushirish

ishlari, yetkazib berish) da xavfsizlikni taminlash, fransport uchun to’lov va

boshqalar bo’yicha sarflar 250.000 dollorni tashkil etdi. 2010 yil 25 martda

invoysda ko’rsatilgan qiymatdan 5 foizni tashkil etadigan bojxona to’loviga

muvofiq yuk bojxona deklaratsiyasi taqdim etildi. Yuk bojxona deklaratsiyasi

taqdim etilgan sanada O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan

so’mga nisbatan o’rnatilgan dollor kursi 1 dollor uchun 1470 so’mni tashkil etli.

Xorijiy mutaxassislar tomonidan amalga oshirilgan uskunani o’rnatish.

Bu xususda ular 2010 yil 10 aprelda hisob-kitob taqdim etishdi (bu sanada

kurs bo’yicha 1 dollor 1472 so’mni tashkil etdi). Kompyuter 2010 yil 12 aprelda

ishga tushiriddi.

Sotib olingan asosiy vositalarning to’lovi bilan bog’liq sarflar summasiga: Dt

9430 - «Boshqa operaiion xarajatlar" - 34200 m.so’m; Kt 5210 - «Mamlakatlar

o’rtasidagi valuta hisoblari" schyoti - 34200 m.so’m. (23750 dollor x 1440 so’m =

34200 m. so’m).

Sarflar summasining hisob-kitobi quyidagi ko’rinishga ega:

Akkreditiv

hisobvarag’ini

ochish

bilanbogliq xarajatlar

1 250 dollor x 02 foiz dollor;

Akkreditiv o’tkazishuchun bank haqi

1 250 dollor x 1,2 foiz - 150 dollor;

Kotraktni tayyorlash uchun to’lov

200 dollor;

Kontraktni ro’yxatdan o’tkazish va yopish

bo’yichasarflar

3 550 dollor x 0,05 foiz - 125 dollor;

Chet

valutasiningkonvertatsiyasi

bo’yichaxarajatlar

18 000 dollor x 0,5 foiz - 900 dollor;

Jami

23750 dollor.

2010 yil 18 mart buxgalteriya o’tkazish talab etilmaydi; 2010 yil 25 martda

a) uskuna xarid qiymati summasiga: Dt 0820 -"Asosiy vositalarni sotib olish"

- 3675000 m.so’m; Kt 6010 -"Yetkazib beruvchi va vositachilarga to’lov hisobi"

schyoti - 3675 000 m. so’m. 2500 dollor x 1470 so’m = 3675 000 m. so’m;

b)uskunani tashish bo’yicha sarflar summasiga: Dt 0820 -"Asosiy vositalarni

sotib olish" - 367 500m.so’m; Kt 6990 - "Boshqa majburiyatlar" schyoti - 367500

m. so’m. (2500 dollor x 1470 = 367 500 m.so’m).

v)uskuna bo’yicha bojxona to’lovlari summasiga: Dt 0820 - "Asosiy

vositalarni sotib olish" - 183750 m.so’m; Kt 6990 - "Boshqa majburiyatlar" schyoti

- 183750 m.so’m (2500 dollor x 5 foiz - 125 dollor x 1470 so’m =183750 m. so’m)

2010 yil 10 aprel o’rnatish, montaj qilish, sinov va ishgatushirish-sozlash

ishlari xarajati summasiga: Dt 0820 - "Asosiy vositalarni sotib olish" - 147 200

m.so’m, Kt 6990 - "Boshqa majburiyatlar" schyoti - 147 200 m.so’m. (100 dollor

x 1472 so’m =147200 m.so’m).

2010 yil 2 aprel uskunani foydalanishga topshirishni aks ettirish: Dt 0130 -

"Mashina va uskunalar” - 4373 450 m.so’m, Kt 0820 -"Asosiy vositalarni sotib

olish" schyoti - 4373 450 m.so’m.

Korxona ustav kapitaliga kiritiladigan ulush hisobiga olingan asosiy

vositalarning boshlang’ich qiymati bo’lib, korxona ta’sischilari tomonidan

kelishilgan ularning pul bahosi hisoblanadi, agar O’zbekiston Respublikasi qonun

hujjatlarida boshqalar nazarda tutilmagan bo’lsa. Masalan, "Xususiy korxona

to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi qonunining 12-moddasiga muvofiq,

mulkdor xususiy korxonaning ustav fondiga o’zi kiritadigan mol-mulkni mustaqil

baholaydi.

Shuningdek "Mas’uliyati cheklangan hamda qo’shimcha mas’uliyatli

jamiyatlar to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi qonunining 15-moddasiga

muvofiq, jamiyatning ishtirokchilari va jamiyatga qabul qilinadigan uchinchi

shaxslar tomonidan jamiyatning ustav kapitaliga qo’shiladigan pulsiz hissalarning

puldagi bahosi jamiyat ishtirokchilari umumiy yig’ilishining jamiyatning barcha

ishtirokchilari tomonidan bir ovozdan qabul qilinadigan qarori bilan tasdiqlanadi.

Korxonaning o’z kuchi bilan qurilgan, shuningdek pulrat shartnomasi

bo’yicha qurilgan asosiy vositalar 0100 -"Asosiy vosigalarni hisobga oluvchi

schyotlar"larning tegishli schyotlari debetiga, 0810 -"Tugallanmagan qurilish"

schyotining krediti bo’yicha kirim qilib olinadi.

Tasischilar tomonidan korxonaning ustav kapitalidagi ulushlari hisobiga

kiritilgan asosiy vositalarning kirim qilib olinishi asosiy vositalarni hisobga

oluvchi schyogning (0100) debeti va 4610- "Tasischilarning ustav kapitaliga

ulushlari buyicha qarzi" schyotining krediti bo’yicha aks ettiriladi.

Boshqa korxonalar yoki shaxslardan tekinga olingan asosiy vositalarning

kirimi, 8530 - "Tekinga olingan mulk" schyot bilan bog’lanishida, asosiy

vositalarni hisobga oluvchi schyotning (0100) debeti bo’yicha aks ettiriladi. Asosiy

vositalarni hisobga olish (0100) schyoti bo’yicha aks ettiriladi. Biroq soliqqa

tortish maqsadida tekinga olingan asosiy vositalarning summasi daromad (foyda)

solig’ini hisoblaganda soliqqa tortiladigan bazaga qo’shiladi.

Shu bilan birga "Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini

himoya qilish to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasi qonunining 33-moddasi,

jamiyatni ta’sis etish chog’ida aksiyaga to’lanadigan haq sifatida topshirilayotgan

mol-mulkning puldagi bahosi muassislar o’rtasidagi kelishuvga muvofiq

chiqarilishini belgilab beradi.

Agar jamiyatning shu yo’sinda sotib olinayotgan aksiyalari va boshqa

qimmatli qog’ozlarining nominal qiymati qonun hujjatlarida belgilangan eng kam

miqdordagi ish haqining ikki yuz baravaridan ko’pni tashkil etsa, jamiyat

aksiyalari va boshqa qimmatli qog’ozlarining haqi sifatida topshirilayotgan mol-

mulkning puldagi bahosini mustaqil baholovchi chiqarishi kerak.

Biz o’rganayotgan Vatanparva tashkilotining asosiy vositalarni quyidagi

jadvalda ko’rishimiz mumkin.

Bu jadvalda asosiy vositalarning soni ,qachon kirim qilinganligi va uning

summasi tulliq yoritilgan.

Vatanparvar tashkilotida 2013 yildagi qiymati uning eskirish va 01.01.2014

yildagi holati ask ettirilgan.

Vatanparvar tashkiliotida 01.01.2014 yil holatiga kura 31 ta asosiy vositalari

bor bo’lib, kiyingi yillarda ularning soni oshirish rejalashtirilgan.

2-Jadval

№

Asosiy

vositaning

nomi

Yili

Summa

01.01.

2013

31.12.

2013

Eskiris

01.01.2014

Imorat

1996

4151490

207575

3 943 916

Zil-130

1981

344250

51638

292613

Gaz-53

1983

244980

36747

208233

Gaz-53

1983

241650

36248

205403

Gaz-52

1984

889250

133388

755863

m-412

1990

753750

150750

603000

m-412

1991

594000

188800

475200

Tiko sup

1999

1

3550000

3550000

710000

2840000

Dnepr-11

1988

1

45900

45900

9180

36720

Minsk-3112

1983

1

15300

15300

3060

12240

Ij-250

1986

53550

10710

42840

Korting

sogoz-125

1985

11430

2286

9144

Korting

sogoz-125

1989

26730

5346

21384

Korting

1989

26730

5346

21384

sogoz-125

Avto prisip

gkb-817

1987

170100

25515

144585

Vagon tir

1983

1

121500

121500

18225

103275

Dvegitel zil-

130

1981

16200

3240

12960

Yoqilg’I

yonkos

1991

22680

4536

18144

Ij-2161

1988

22950

4590

18360

Matiz best

2008

1

1087521

10875210 10875210 217504

8700168

Velosafet

2007

1

1530000

1530000

153000

306000

1224000

Spark

2011

1891978

18919780 18919780

378395

6

15135824

Matiz super

2011

1

1500994

15009940 15009940

300198

8

12007952

24 Neksiya dons 2013

3203730

32037300

25 Kondetsioner 1981

24300

4860

19440

Sef

1985

126000

126000.00 25200

100800

Kompyuter

2001

900900

180180 720720

Kompyuter

prenter

2012

2375000

475000 1900000

Kompyuter

prenter

2013

1500000

150000 1350000

30 Kondetsioner 2013

2000000

233333 1766667

Televizor

2013

1500000

150000 1350000

Bu avtomobillar vatanparvar tashkilotida o’quvchilar uchun amaliyot jarayonoda

fodalaniladi.

Bu xodimlarning murojat qilinadigan markazi hisoblanadi.

Download 0,7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 17