|
Umurtqa pog’onasidagi muammolar...
Qaddi qomatning o`zgarishi va umurtqa pog’onasi kasalliklari – umurtqaning siljishi, disk protruziyasi, umurtqalararo churra – etarlicha ko`p uchraydigan, lekin davolasa bo`ladigan xastaliklardir. Bu maqolada umurtqa kasalliklari, ularning sababi va simptomlari haqida qisqacha ma`lumot beramiz.Umurtqa – inson tanasini ushlab turadigan asosdir. Ammo u xuddi prujinadek juda harakatchan, bu esa bizga faol harakatlanish, tana vaziyatini o`zgartirish kabi imkoniyatlarni beradi. Umurtqa pog’onasi faoliyatining buzilishi (masalan, qad-qomatning o`zgarishi, umurtqalarning siljishi) disk protruziyasi, umurtqalararo churra, ostexonroz, radikulit kabi jiddiy kasalliklarga sabab bo`lishi mumkin.
Umurtqa pog’onasi turli xil yo`nalishlarda harakatlanishi mumkin. SHu harakatlanish buzilishi qiyinlashsa, umurtqaning turli xil kasalliklari kelib chiqadi. Bularni oldini olish mumkin. Qadd-qomatingizdagi o`zgarishlarga yo`l qo`ymay, vaqtida umurtqadagi og’riqqa e`tiborliroq bo`lib, jismoniy faol va sog’lom hayot tarzi kechirishga odatlaning.
Sog’lom umurtqa 4 egrilikka ega, ular lordozlar (oldinga egilish) va kifozlar (orkaga egilish) deb nomlanadi. Umurtqaning bunday xususiyatlari bizga vertikal vaziyatda bo`lishimizni, ko`krak qafasining oldinga chiqib turishi va oyoqlarni esa to`g’ri hamda mustahkam turishiga imkoniyat yaratadi. Kifoz va lordozlar tufayli organizm juda katta zo`riqishlarga bardosh bera oladi.
Umurtqa pog’onasida asosiy funktsiyani umurtqalar bajaradi, odatda ular 32 tadan 34 tagacha bo`ladi. Ulardan 7 tasi bo`yin, 12 tasi ko`krak, 5 ta bel, 5 ta dumgaza va 3-5 dum umurtqalaridir. Ular turli xil shakl va o`lchamga ega, ammo hammasida tanacha, yoy, bo`g’im, ko`ndalang, o`qli o`simtalalari va umurtqa teshigi bor. Umurtqalar o`zaro tog’ay va boylamlar birikkan. Hamma umurtqalar birikib orqa miya kanalini hosil qiladi. Unda bosh miyaga asab oxirlari orqali informatsiyani o`tkazib beradigan orqa miya joylashgan. Bo`yin umurtqalarining ko`ndalang o`simtalari teshikchalaridan umurtqa arteriyasi o`tadi, o`qli o`simtalar orasida esa mushak va boylamlar joylashgan.
Bundan tashqari umurtqaning normal faoliyatida tog’ay va umurtqaaro disklarining ahamiyati katta. Ularning faoliyatining buzilishi umurtqalararo churra kasalligi hisobiga kelib chiqadi. Umurtqaaro tog’aylar o`zak va o`zakni o`rab turuvchi tolali xalqadan (fibroz xalqa) iborat. Disk o`rtasida jelesimon moddadan iborat va ikki tomoni qavariq shaklli pul’poz o`zak mavjud. Katta yoshdagi odamlarda umurtqaaro disklarda qon tomir bo`lmaydi va moda almashinuvi diffuziya orqali kechadi. elastik o`zak amortizatsiya vazifasini bajaradi. Organizmning qarishi natijasida umurtqaaro disklar o`z xususiyatini yo`qotadi va modda almashinuvi qiyinlashadi.
Umurtqaaro diskdagi fibroz xalqa umurtqalarning bir biriga zich joylashishini va ularning harakatlanishini ta`minlaydi. Bundan tashqari ular katta zo`riqishni ko`taradi: ya`ni 30 kg (tik turganda) dan 66 kg (qo`llar oldinga uzatilganda) gacha.
Inson qo`llarini tushirib tik turgan holatida pastki bel diskiga 30 kg li zo`riqish to`g’ri keladi. Agar qo`llarini oldinga uzatsa zo`riqish ham ko`payadi.
Tasavvur qiling, odam biror yuk ko`tarsa diskqa bo`lgan bosim bir necha marta oshadi. Ammo sog’lom umurtqa pog’onasi bularning hammasiga bardosh bera oladi. Umurtqa mushak va boylamlari tanani vertikal holatda ushlab turadi.
Umurtqaning normal faoliyati mushak va boylamlarning chidamligiga va quvvatiga bog’lik. Bu mushaklar va boylamlar naqadar kuchli va chidamli bo`lsa, shunchalik umurtqa pog’onasi kasalliklari kam uchraydi. SHu sababli bu kasalliklarni oldini olish uchun umurtqa mushaklari va boylamlarini jismoniy mashqlar bilan quvvatlantirish lozim.
Hozirgi kunda samarali va xavfsiz og’riq qoldiruvchi vositalar sifatida nosteroid yallig’lanishga qarshi dori vositalari shifokorlar amaliyotida etakchi o`rin egallab, bu dorilar yallig’lanishga qarshi va ayni paytda og’riq qoldiruvchi ta`sirga egadirlar.Og’riq ayniqsa kuchli bo`lganda, shifokor vazifasi tez va samarali ta`sir etuvchi dori buyurishdir. Mana shu nuqtai nazardan qaralganda etodolak saqlovchi dori vositalari ayni muddaodir. U tabletka shaklida ishlab chiqarilib, bu bemorlarga xohlagan vaqtda xohlagan joyda qo`llash imkoniyatini beradi. Uning og’riq qoldiruvchi ta`siri bor yo`g’i 30 daqiqadan so`ng yuzaga keladi. Surunkali og’riqlarga chalingan bemorlarda xavfsiz, nojo`ya ta`sirlardan holi og’riqni bartaraf etuvchi dori vositasi tanlanishi muhimdir, chunki mazkur bemorlar uzoq vaqt davomida bunday dorilarni qabul qilishiga to`g’ri keladi. Bunday dori vositalari bu tarafdan ham shifokorlarga qo`l kelib, oshqozon, buyrak va boshqa a`zolarga nojo`ya ta`sirlar kursatmaydi. Asosiysi, harakatlanishdan qo`rqmang! Umurtqa pog’onasi harakatlanish uchun yaratilgan!
TANAMIZNING USTUNI – UMURTQA POG’ONASI
Umurtqa pog’onasi bir-birining ustida joylashgan 33-34 ta umurtqalar yig’indisidan tashkil topgan bo`lib, u o`tirishimizga, turli tomonga egilishimizga hamda boshimizni aylantirishga imkon beradi.
Umurtqa pog’onalari o`rtasida egiluvchan tog’aylar – umurtqalararo disk joylashgan bo`lib, ular tizza, son va boshqa bo`g’imlardan kelayotgan zarbani yumshatadi. Bu o`ziga xos «xavfsizlik yostiqchalari» bo`lib, zarba vaqtida shikastlanishdan asraydi.
Qorin va ko`krak sohasidagi deyarli barcha mushaklar umurtqa bilan tutashgan. Makonda harakatlanishga hamda og’irlikni ko`tarishga yordam beradigan ustki mushaklardan tashqari ichki mushaklar ham mavjud bo`lib, u ichki a`zolarimizni ushlab turadi, og’irlik kuchiga qarshilik ko`rsatishga va vertikal holatda turishga yordam beradi.
Mazkur tizimlarning hammasi boshqalardan farqli o`laroq chidamli va juda katta yukni ko`tarishga qodir. Mana, masalan, bel sohasidagi umurtqalararo disk
420 kg yukni ko`tarishga qodir! Boshqacha aytganda, sog’lom odam engil avtomobilni ko`tarib, boshqa joyga o`tkazib qo`yishi mumkin. Lekin shulardan bittasi safdan chiqsa bormi, tamom, muammo boshlandi deyavering.
Do'stlaringiz bilan baham: |
