O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim

Tayanch iboralar va tushunchalar

1. 
   Ratsional tarzda ovqatlanish.
   
2. 
   Ratsional tarzda ovqatlanishni gigienik talablari.
   
3. 
   Odam organizmidagi energiyaning sarflanishi.
   
4. 
   Sportda energiya sarflanishi va uning turlari.
   
5. 
   Ovqat ratsioni tarkibidagi moddalar.
   
6. 
   Vitaminlarning inson organizmi uchun ahamiyati.
   

Ratsional ovqatlanish tushunchasi

Ratsional tarzda ovqatlanishga qo`yiladigan gigienik talablar quyidagi tadbirlarni yo`lga qo`yish orqali amalga oshiriladi:

• 
  sarf qilingan energiyani tiklash uchun ovqatlanishni me`yorga solish, plastik jarayonlarni taminlash uchun tarkibida asosiy ingredientlar (oqsil, yog’lar, uglevodlar) bo`lgan ovqatlarni me`yorlashtirish;
  
• 
  organizm funktsiyalarini ta’minlash uchun ovqatlanishni suv miqdori, mikroelementlar, minerallar, vitaminlar miqdori bo`yicha me`yorlashtirish;
  
• 
  ovqatlanish rejimini me`yorlashtirish.
  

Butun umr davomida organizmda doimiy ravishda energiya almashinuvi sodir bo`lib turadi. Bir tomondan energiya ishlab chiqarilsa, ikkinchi tomondan u sarflanib turadi. Organizmga energiya xujayralardagi to`qimalardagi xayotiy faoliyat jarayonlarini ta’minlash uchun, gavdaning xaroratini saqlab turish tashqi mexanik ishlarni bajarish uchun zarurdir.

Odam uxlagan vaqtida juda kam miqdorda energiya sarf qiladi. Uning sarflanish miqdori taxminan 0,9 kkal/m ga teng bo`ladi. Komfort sharoitida (asosiy modda almashinuv darajasi) erta noxordagi tinch yotilgan paytda energiyaning sarflanish darajasi ham taxminan o`sha uyqu vaktidagi darajaga teng bo`ladi.

Asosiy modda almashinuv energiyasi to`qimalardagi xayotiy jarayonlarga hamda tana xaroratini bir maromda saqlab turish uchun sarf qilinadi.