O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim

1-jadval

Bofort shkalasi

Bofort ballari	Shamol tezligi m/sek	Shamol xarakteris- tikasi	Shamol ta`siri
0	0-0,5	Shtil’ (sukunat)	Mutlaqo shamol yo`q. Trubalardan tutun tik yuqoriga ko`tariladi.
1	0,6-1,7	Sekin shamol	Trubalardan tutun uncha tik ko`tarilmaydi.
2	1,8-3,3	Engil shamol	Shamol esayotgani yuzga seziladi. Barglar shitirlaydi.
3	3,4-5,2	Kuchsiz shamol	Barglar va mayda novdalar qimirlab turadi. Engil bayroqlar xilpiraydi.
4	5,3-7,4	O`rtacha shamol	Daraxtlarning ingichka shoxlari qimirlab turadi. Chang va qog’oz parchalarini shamol uchiradi.
5	7,5-9,8	Sovuqqina shamol	Katta-katta shoxlar qimirlab turadi. Suvda to`lqinlar paydo bo`ladi.
6	9,9-12,4	Kuchli shamol	Yo`g’on shoxlar qimirlaydi. Telefon simlari guvillaydi.
7	12,5-15,2	Qattiq shamol	Kichikroq daraxt tanalari tebranib turadi.dengizda ko`piklanadigan to`lqinlar paydo bo`ladi.
8	15,3-18,2	Juda qattiq shamol	Daraxt shoxlari sinib tushadi.shamol qarshisiga yurish qiyin bo`ladi.
9	18,3-21,5	Dovul	Bir oz shikast etkazadi.tutun trubalari va cherepitsa uzilib tushadi.
10	21,6-25,1	Kuchli dovul	Kattagina shikast etkazadi.daraxtlar ildizi bilan qulaydi.
11	25,2-29,0	Juda qattiq dovul	Katta-katta shikast etkazadi.
12	29 dan ortiq	To`fon	Joylarni xarob qiladi.

Havoning kimyoviy tarkibi

Atmosfera havosining tarkibini doimiy, o`zgarmas deb xisoblamoq kerak. Havoning tarkibiga 21% atrofida kislorod, 78% atrofida azot, 0,04% atrofida karbonat angidridi, o`zgarib turadigan miqdorda suv bug’lari va bundan tashqari, protsentning yuzdan bir ulushlari miqdorida ozon, vodorod, geliy, neon, kripton, ksenon va radon kiradi. Nafasdan chiqadigan havoda esa kislorod 15,5- 18%, karbonat angidridi 2,5-5% ni tashkil etadi.

4-5-MA`RUZA. OB-HAVO, IQLIM VA UNGA MOSLASHUV

Reja:

1. Ob-havo gigienasi.

2. 
   Iqlim va akklimitizatsiya.
   

Mavzuga oid nazorat savollari

1. 
   Ob-havo deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Mavsumli kasalliklar yuzaga kelishi deganda nima tushuniladi?
   
3. 
   Iqlim nima va uni tariflang?
   
4. 
   Mikroiqlim to`g’risida tushuntirib bering?
   
5. 
   Akklimatizatsiya deb nimaga aytiladi?
   

Tayanch iboralar va tushunchalar

1. 
   Ob-havo.
   
2. 
   Mavsumli kasalliklar yuzaga kelishi.
   
3. 
   Iqlim.
   
4. 
   Mikroiqlim.
   
5. 
   Akklimatizatsiya.
   

Ob-havo gigienasi

Bizga ma`lumki atmosfera havosida bo`lib turadigan tabiiy xodisalarni o`rganish bilan meteorologiya shug’ullanadi.

O`zbekiston Respublikasida meteorologik stantsiyalarning barchasi kunning ma`lum bir soatlarida havo temperaturasi va namligi darajasini kuzatib boradi, havo xarakatining tezligi bilan yo`nalishini, shuningdek, atmosfera bosimi miqdorini aniqlab, o`lchab turadi. Kuzatishlardan olingan yig’ma ma`lumotlar sinoptik kartalar tuzish, ob-havoni oldindan aytish uchun asos bo`ladi.

Ob-havo deb atmosfera havosida ro`y berayotgan muayyan vaqt va muayyan joyda tabiiy xodisalarning ahvoliga aytiladi. Ob-havo bir vaqtning o`zida ham bir- biridan xatto kichik masoffada joylashgan turli punktlarda xar xil bo`lishi mumkin. Ob-havoning odam organizmiga ta`siri tufayli mavsumli kasalliklar yuzaga kelishi mumkin. Yilning issiq paytlari me`da-ichak kasalliklarining ko`payishi bilan, sovuq davrlari esa shamollashga aloqador kasalliklarning ko`payishi bilan ta`riflanadi. Ayniqsa, bu xolatlar ob-havo birdan sovub yoki isib ketgan paytlarda yuzaga keladi. Chunki bunda organizm bunday shart-sharoitlarga moslashishga

ulgira olmaydi.