O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus та ’LI

Texnik tamoyillarga 
blokirovkalash, vakuumlash, 
germetiklash, masofadan himoyalash, bosim ostida himo-
yalash, mustah-kamlik, bo‘sh (zaif) zvenodan foydalanish, 
ekranlashtirish misol bo‘ladi.  
Tashkiliy tamoyillar 
vaqt bilan himoyalash, 
ma’lumot, zaxiradan foydalanish, muvofiqlashmaslik, 
me’yorlash, kadrlarni tanlash, ketma-ketlik o‘rnatish, 
ergonomik kabi turlarga bo‘linadi.  
Boshqarish tamoyillari 
adekvatlik, nazorat, teskari 
bog‘lanish, javobgarlik, rejalashtirish, rag‘batlantirish, 
boshqarish, samaradorlik kabilardan iborat bo‘lishi mumkin.  
Quyida ayrim tamoyillarni ma’nosi bilan tanishib 
chiqamiz: 
Ме
’yorlash tamoyillari 
–
 
insonni turli xil 
xavflardan himoyalash maqsadida, standart asosida xavfli va 
zararli faktorlarning ruxsat etilgan miqdorlarini o‘rnatish 
demakdir. Masalan, 
REM (PDK), 
qo‘1da ko‘tarish yuk 
me’yori, ish vaqti me’yori va boshqalar.  
В
o‘sh (zaif) zveno tamoyillari. 
Texnik tizimning 

---

 
27 
xavfsiz ishlashini ta’minlash maqsadida unga zaif element 
o‘rnatiladi, 
у
a’ni belgilangan ko‘rsatkich me’yordan 
oshgach, birinchi navbatda zaif element ishdan chiqadi va 
texnik tizim buziladi, jarayon to‘xtaydi va natijada xavf 
bartaraf etiladi. Bularga saqlash klapanlarini, elektr 
saqlagichlarini va muftalarni misol keltirish mumkin.  
М
a’lumot berish tamoyillari. 
Ishchiga ish davrida 
xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha 
у
o‘1-yo‘riqlar, ko‘rsatmalar 
berishga asoslangan. Bunga kurs o‘qishlari, 
у
o‘riqnomalar 
o‘tish, xavfsizlik belgilari, ogohlantiruvchi yozuvlar va 
boshqalar kiradi.  
Tasniflash tamoyillarida 
obyektlarni xavflilik 
darajasiga bog‘liq holda sinflarga yoki kategoriyalarga 
ajratish tushuniladi. Masalan, sanitar - himoya zona1ari (5 
sinfga ajratilgan), portlash-yonish xavfliligi bo‘yicha ishlab 
chiqarish binolarining kategoriyalari (
А
, 
В
,V,G,D, Ye), 
yong‘in zonalari va boshqalar.