O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ′ lim vazirligi

Aqliy mehnat kishilarning oziqovqat mahsulotlariga bir kecha-

kunduzlik taxminiy ehtiyoji 

Mahsulotlar  

Massasi, g 

Mahsulotlar  

Massasi, g 

Non 

Yorma va dukkaklilar 

Go‘sht  va  go‘sht 

mahsulotlari 

Makaronlar 

Baliq 

Sut mahsulotlari 

Qaymoq 

167 

35 

200 

10 

40 

500 

15 

20 

Tuxum 

Yog‘, shundan: 

sariyog‘ 

o‘simlik yog‘i 

Shakar 

Kartoshka  

Sabzavotlar 

Ho‘l mevalar 

1 

 

20 

15 

70 

385 

300 

200 

---

328 

 

Pishloq  

 

28-jadvalda  ko‘rsatilganidek,  aqliy  mehnat  kishilarining  kunlik 

ovqatida  nonga  juda  kam  o‘rin  berilgan  (167  g),  bu  respublikamiz 

sharoitida  boshqacha  holatdadir.  Bizdagi  aholi  ovqatlanishida  non 

ko‘proq ishlatiladi, bu milliy an'ana, urfodat tusiga kirib qolgan. Lekin 

ko‘pgina  ilmiy  tadqiqotlar  shuni  tasdiqlaydiki,  nonni  me'yoridan 

oshiqcha  iste'mol  qilish  aytib  o‘tilgan  quvvat  muvozanati  buzilishini 

vujudga  keltirishda  hal  qiluvchi  rol  o‘ynaydi,  chunki  u  energetik 

qiymati yuqori bo‘lgan oziqovqat mahsulotlariga kiradi. 

Bu narsa o‘z navbatida oqilona ovqatlanish qoidalarining yanada 

chuqurroq  buzilishiga  olib  keladi.  Bunday  holatni  yaxshilash  uchun 

birdaniga  kam  non  yeyishga  o‘tish  ancha  qiyin.  Kishi  o‘zini  bunday 

yangi tartibga astasekin o‘rgatib borishi kerak. Kuniga 400-500 g non 

iste'mol  qiladiganlar  bir  hafta  davomida  bu  ko‘rsatkichni  300-350  g, 

ikkinchi va uchinchi haftalar davomida 200-250 g atrofida ushlab turishi 

bilan bemalol 1 oy deganda aytilgan me'yorga tushib olishi mumkin. Bir 

vaqtning  o‘zida  jadvalda  ko‘rsatilgan  boshqa  mahsulotlarni  tegishli 

miqdorda  qabul  qilishga,  undagi  xilmaxillikni  buzmaslikka  rioya  qilish 

zarur. 

Nonga  nisbatan  ishtahani  cheklash  uchun,  ovqatlanishdan  oldin 

bodring,  pishirilgan  kartoshka,  pomidor,  ko‘katlar  va  meva-

chevalardan tayyorlangan aralashma, salatlardan yeb olish va bir oz sabr 

qilib,  asosiy  ovqatni  non  bilan  iste'mol  qilishga  o‘tish  kerak.  Shunda 

nonga  bo‘lgan  ishtaha  anchagina  “jilovlanadi”.  Qayt  qilingan 

salatlardan  hoxlagancha  yeyaverish  mumkin,  ular  juda  kam  quvvatga 

ega,  shuning  uchun  energetik  muvozanat  buzilishiga  olib  kelmaydi  va 

---

329 

 

aqliy mehnati bilan bog‘liq ravishda vitaminlarga  nisbatan  oshadigan 

talabni  qondirishda  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Aqliy  mehnat 

kishilarida va vitaminlar va ayrim mikroelementlarga bo‘lgan talabning 

yuqori bo‘lishini ular faoliyatining juda ko‘p axborotlarini qabul qilish 

va  qayta  ishlashning  gipodinamiya  sharoitida  amalga  oshirilishi  bilan 

tushuntirish  mumkin.  Bunday  paytlarda  asab  va  yurak  qon  tomirlar 

tizimi juda zo‘riqadi. Ular bunday sharoitda ko‘ngildagidek ishlashlari 

uchun  B  guruh  vitaminlarning  me'yoriga  nisbatan  25-30%,  askorbin 

kislotasi  (C  vitamini)  30%  ziyod  qabul  qilishlari  kerak.  Aqliy  mehnat 

faoliyatida  axborotlarning  asosiy  qismi  ko‘z  bilan  qabul  qilinadi, 

shuning  uchun  ularda,  ayniqsa,  kechasi  kompyuter  va  pultlarni 

boshqarishda,  ko‘zlar  zo‘riqib  ishlaydi.  Shu  bois  bunday  hodimlar 

ovqatida  A  vitamini  serob  bo‘lgan  mahsulotlarga  (tuxum,  jigar, 

sariyog‘, baliq yog‘i, ko‘kat sabzi va b) ko‘proq o‘rin berish kerak. 

Bu  borada  kompyuterchilar,  pult  boshqaruvchilari,  ilmiy  xodimlar, 

yozuvchilar,  o‘qituvchilar,  jurnalistlar,  idora  xodimlari  va  boshqalarga 

har  gal  ovaqatlanishdan  oldin  salat  iste'mol  qilishni  tavsiya  qilinadi. 

Umumiy  ovqatlanish  shoxobchalarida,  oshxona  va  choyxonalarda  ham 

servitamin  taomlar  va  salatlar  tayyorlashga  alohida  e'tibor  berilsa 

maqsadga muvofiq bo‘ladi.