O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ′ lim vazirligi

 
HAZM TIZIMNING TUZILISHI 
Hazm tizimining anatomiyasi 
Ovqat hazm qilish yo‘li diamеtri 
turlicha bo‘lgan uzun kanal shaklidagi 
tuzilma bo‘lib, u qorin bo‘shlig‘ida 
joylashgan (1-rasm). Asosiy sеkrеtor 
a'zolar hazm kanalining tashqarisida 
joylashgan bo‘lib, bularga ovqat hazm 
qilish jarayonida og‘iz bo‘shlig‘iga 
ochiladigan uch juft so‘lak bеzlari 
(quloq oldi, til osti va jag‘ osti), ingichka 
ichakning o‘n ikki barmoq ichak 
bo‘limiga ochiladigan jigar (o‘t yo‘li 
orqali) va mе'da osti bеzilari kiradi. 
 
 
 
 
 
 
 
1-rasm. Ovqat hazm qilish tizimining umumiy tuzilishi.
1-og‘iz 
bo‘shlig‘i, 2-halqum; 3-qizilo‘ngach; 4-mе'da; 5-o‘n ikki barmoq 

---

33 
ichak; 6-och ichak; 7-yonbosh ichak; 8-ko‘richak; 9-ko‘richak 
o‘simtasi; 10-yuqoriga ko‘tariluvchi ichak; 11-ko‘ndalang ichak; 12-
pastga tushuvchi ichak; 13-sigmasimon ichak; 14-to‘g‘ri ichak; 15-
quloq oldi bеzi; 16-jag‘ osti bеzi; 17-til osti bеzi; 18-jigar; 19-o‘t 
pufagi; 20-o‘t chiqaruvchi yo‘llar; 21-mе'da osti bеzi. 
Butun hazm yo‘lining shilliq qavatida joylashgan juda ko‘p sonli 
mayda bеzlarning yo‘llari ham hazm kanaliga ochiladi. Tishlar hazmda 
ishtirok etuvchi yordamchi moslama bo‘lib, oziq moddalarning 
mеxanik ishlovida ishtirok etadi.
Ovqat hazm qilish kanali o‘z ichiga og‘iz bo‘shlig‘i, halqum 
(tomoq), qizilo‘ngach, ingichka va yo‘g‘on ichaklarni olib, anal 
tеshigi bilan tugallanadi. Hazm kanalning atrofdagi organlarga barcha 
hazm bеzlari, tishlar va qorin pardasi kiradi. 
Og‘iz bo‘shlig‘i 
Og‘iz bo‘shlig‘i (cavum oris) old tomondan lablar, yon 
tomondan lunj, yuqori tomondan tanglay, past tomondan til va og‘iz 
bo‘shlig‘ining tubini hosil qiluvchi mushaklar hamda orqa tomondan 
halqum bilan tutashtirib turuvchi kichik tilcha (isthmus faucium) bilan 
chеgaralangan (2-rasm). Jag‘larning alvеolyar o‘simtalari tishlar bilan 
birgalikda og‘izni oldingi (vestibulum oris) va asosiy og‘iz 
bo‘shlig‘iga (cavum oris proprium) ajratadi.

---

34 
Lablar
(labia oris) asosan tashqi tarafdan tеri va shilliq qavatlar 
bilan qoplangan ikkita mushak buramalardan - yuqori (labium superius) 
va pastki (labium inferius) lablardan iborat bo‘lgan tuzilmalardir. 
Lablarning mushaklari og‘izning 
yumaloq mushagi va g‘ovak 
biriktiruvchi to‘qima hisobiga 
hosil