O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ′ lim vazirligi

Ftor 
 
Kobalt singari tanada ftor miqdori kamaysa ham, ko‘paysa ham 
zarar keltiradigan unsur hisoblanadi. Unga bo‘lgan kunlik talab 23 mg. 
Ftor eng ko‘p uchraydigan oziq moddalar mol buyraklari, jigari, 
go‘shti, bug‘doy uni, karam, sabzavotlar va mevalardir (19-jadval).
Ftor skelet suyaklari va tishning tarkibiy qismiga kirib, hozirgi 
sharoitda ko‘pincha nafas olish yo‘li bilan qabul qilinadi. Buning 
sababi shundaki, sanoati rivojlangan shaharlarda ftor har xil mahsulotlar 
ishlab chiqaruvchi zavod chiqindisi bilan havoga ko‘plab ko‘tariladi. 
Tanada ftorning ko‘payib ketishi ozteoxondroz, suyaklar shakli, 

---

272 
rangining o‘zgarishi, bo‘g‘inlar qo‘pollashishi, harakatchanlikning 
yo‘qolishi kabi xastaliklarni keltirib chiqaradi.
20-jadval
Ba'zi bir oziq-ovqat mahsulotlari tarkibida ftor miqdori (100 g da 
mkg) 
Oziqovqat
Turlari 
Ftor
Oziqovqat
turlari 
Ftor
Qora non 
Bug‘doy non 
Bug‘doy uni 
Grechka 
yormasi 
Makaronlar 
Loviya 
No‘xat 
Qo‘ziqorin 
Sut 
Mol buyragi 
Tuxum
72 
48 
95 
28 
26 
24 
30 
33 
22 
81 
27 
Sabzi 
Kartoshka 
Karam 
Pomidor 
Bodring 
Petrushka 
Salat 
Uzum 
Mol go‘shti 
Mol jigari 
27 
17 
36 
27 
24 
22 
63 
26 
34 
76 
Tishlardagi karies kasalligining oldini olish uchun ichiladigan suv 
ftor bilan boyitiladi, lekin 1 l suvga 1,0-1,5 mg ftor aralashtirish kerak, 
undan ko‘pi ham, ozi ham salomatlikka zarar keltiradi.
Choy tarkibidagi ftorning yaxshi o‘zlashtirilishi uchun uni 
damlashdan oldin uzoq vaqt qaynatmaslik va damlangan choyni uzoq 
saqlamasdan ichish kerak, aks holda undagi ftor cho‘kma holiga tushib 
qoladi va tanada ftor tanqisligi yuzaga kelishi mumkin.

---

273 
Achchiq choyda ftor miqdori me'yoridan ko‘p bo‘ladi, shuning 
uchun bunday choyga odatlanmagan yaxshi. Ftor ko‘plab qabul qilinsa 
tishlarda qora dog‘lar paydo bo‘ladi, tish sarg‘ayib, mo‘rtlashadi, 
ushala boshlaydi. 
Oziqovqatlar tarkibidagi ftorni kamaytirish uchun iste'mol 
qilinadigan mahsulotlarni suvda obdon yuvish kerak, chunki ftor suvlari 
suvda tez eruvchanlik xususiyatiga ega. Sanoati rivojlangan katta 
shaharlarda bu narsaga ko‘proq e'tibor berish kerak, chunki metall, 
g‘isht, cho‘yan, superfosfat va boshqa mineral o‘g‘it ishlab 
chiqaradigan zavodlar havoni ftor bilan boyitib yuboradi.