O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta masus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi o’rta professional ta’limning

5.Ko'rgazmali masalalar.
Dastlab bolalarga mavzu m azm unito ‘g‘risida gapiriladi ham da berilgan sonlar tasvirlangan rasmlarko‘rsatiladi. Rasm b o ‘yicha birinchi masalani tarbiyachining o ‘zituzadi. U bolalarni rasmlarni k o ‘rib chiqishga, berilgan sonlarnihamda miqdoriy munosabatlarning o ‘zgarishiga olib kelgan hayotiyharakatlarni ajratib olishga o ‘rgatadi. Masalan, rasmda 5 ta sharushlagan bola tasvirlangan, u 1 ta sharini qizchaga bermoqda. Rasmniko‘rsatayotib, tarbiyachi: „Bu yerda nim a tasvirlangan? Bola nimaushlab turibdi? U nda nechta shar bor? U nim a qilmoqda? Biznimani bilamiz? M asalaning shartini tuzing. N im a haqda so‘rashm um kin?11— deb so‘raydi.D astlab , tarbiyachi bolala rg a yo‘llanm a savollar beribyordamlashadi, keyin esa faqat masalaning rejasini beradi: „N im achizilgan? N echta? N ima o ‘zgardi? K o‘payadimi yoki kamayadimi?Keyinchalik bolalar o ‘zlari mustaqil ravishda rasmlarnikuzatib, masala tuzadilar.
Masala tuzishda um um iy fon (o ‘rm on, daryo) kabi vaza,savatcha, archa, olmalar tasvirlangan rasmlardan ham foydalanishm um kin. Rasm larda qirqib olingan joylar b o ‘lib, bu yerlarganarsalarning yassi tasvirlari: olma, shar, nok, bodring, qayiq, uy,daraxt va hokazolar q o ‘yiladi. Tarbiyachi bu teshikchalarganarsalarning berilgan sonlarini aniq ko’rinib turadigan qilib joylashtiradi.Shunday qilib, bu holda masalaning mavzusi va berilgan sonlarioldindan belgilangan, uning mazmunini esa bolalar o ‘zlari o ‘zgartiraoladilar.Tarbiyachi berilgan sonlarni o ‘zgartirib, bolalarni ayni birmavzuda har xil mazmundagi yig‘indi va qoldiqni topishga oidmasalalarni o ‘ylab topishga, hikoya qilishga o ‘rgatishda foydalaniladigan xohlagan mazmundagi rasm asosida masala tuzishga undaydi.
6. O g‘zaki masalalar.
Oldingi qilingan ishlar ko‘rsatma materialisiz masala (og‘zaki masala) tuzishga o ‘tish uchun imkoniyatyaratadi.Og‘zaki masala tuzishga shoshilmaslik kerak. Bolalar, odatda,masala sxemasini oson o ‘zlashtirib oladilar, unga ergashib, darholhayotdagi haqiqatni noto‘g‘ri ifodalaydilar, bunda masalaning asosihisoblangan miqdoriy m unosabatlar mantiqini tushunmaydilar.Bajarilishi lozim b o ‘lgan harakatlarning m azm uni yaxshi o ‘zlashtirib olingandan keyin. bolalar o ‘z tajribalari asosida tuzilganmasalalarni ham yecha oladilar. Xilma-xil m azm undagi masalalartevarak-atrof haqidagi bilimlarni aniqlash va mustahkamlashga
yordam beradi, ularni bogNanishi va munosabatlarni aniq o ‘tashga,ya'ni hodisalarni o ‘zaro bog‘lanish va o ‘zaro bog‘liqlari bilan idroketishga o ‘rgatadi.Dastlabki og‘zaki masalalarni bolalarga tarbiyachi beradi:
Tarbiyachi bolalarni masalalar tuzishga o ‘rgata borib, songaoid material hajmini belgilaydi. Bolalar masalalarning hayotiymunosabatlarini to ‘g ‘ri aks ettirishlarini kuzatib borish kerak. H arsafar biror bola o ‘ylab topgan narsa haqiqatan shunday b o ‘lishbo ‘lmasligi m uhokam a qilinadi.