O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

16.3. Suyuq azotli o‘g‘itlar ishlab chiqarish

— rasmda gaz xolatdagi ammiakdan ammiakli suv olish sxemasi tasvirlangan. Gaz xolatdagi ammiak ortikcha 0,2 MPa bosimda ammiak sintezi sexidan yoki suyuq ammiak saqlagichidan yuboriladi. SHuningdek, sisternalarga suyuq ammiak to‘ldirishda ajraladigan gaz xolatdagi ammiakdan ham foydalanilishi mumkin. Ammiak tarelkali minoraga kiradi. Minoraning ostki qismi quvurli issiqlik almashtirgich ko‘rinishiga ega; undan ammiakning erishi natijasida ajraladigan issiqlikning anchagina qismi chiqarib yuboriladi. Issiqlik almashtirgich quvurlari orqali sovituvchi suv yuradi, quvurlar orasidagi bo‘shliqda ammiakning suvli eritmasi sirkulyasiyalanadi, uning qatlamlari orasidai gaz xolatdagi ammiak barbotajlanadi. Ammiakning to‘la yutilishi minoraning yuqori qismidagi qalpoqli tarelkalarda amalga oshadi. Minoraga qattiqlik tuzlarining o‘tirib qolishini oldini olish maqsadida kimyoviy tozalangan suv beriladi. Ammiakli suv nasos yordamida ombor 5 ga yuboriladi.

Ammiak eritmasini saqlashda urab turuvchi xavo issiqligi va quyosh radiatsiyasi ta’sirida undan ma’lum miqdordagi ammiak ajralib chiqadi, uni minora 3 da absorbsiyalashga qaytariladi.
1 t NH₃ ni ammiakli suv tarzida ishlab chiqarish uchun 3 m³ kimyoviy tozalangan suv, 200 m³ aylanuvchi suv va 28,8 Mj elektroenergiya talab etiladi.
— rasmda ammiakatlar ishlab chiqarish uchun qurilma sxemasi tasvirlangan. Asosiy jixozlari — suyuq o‘g‘itlar tayyorlanadigan reaktor 1 va tayyorlanadigan eritma u orqali sirkulyasiyalanadigan suvli sovutgich 4 dan iborat. Suvli sovutgichda o‘g‘it komponentlari eritilishidan hosil bo‘ladigan issiqlik ajratib olinadi va eritma xarorati 20-25°S darajasida ushlab turiladi.

Avtotsisternadan

16.2— rasm. Ammiakli suv olish sxemasi:
1,4 - yig‘gich; 2 — markazdan qochma nasoslar; 3 — kolonna; 5 — ombor; 6 – ximoya kollonalari;

Ammoniy nitrat asosidagi ammiakat tayyorlash uchun reaktorga dastlab belgilanmagan tarkibdagi ammiakat olish uchun qancha suv talab etilsa, shuncha suv to‘ldiriladi va u orqali 10-15% li ammiakli suv hosil bo‘lguncha ammiak gazi o‘tkaziladi. YUtilmagan ammiak skrubberda tutib qolinadi. Sirkulyasiyali ammiakli suvga muntazam ravishda NIF jixozidan keladigan ammoniy nitratning qaynoq 75-85% li eritmasi qo‘shiladi. Belgilangan tarkibdagi eritma hosil bo‘lgach, uni ombor 5 ga uzatiladi.

NN₃ absorbsiyaga

16.3— rasm. Ammiakatlar ishlab chiqarish sxemasi:
1 - reaktor; 2 - qattiq tuzlarni kiritish uchun uzatgich; 3 - markazdan qochma nasoslar; 4 -sovutgich; 5 - ombor; 6 – gidrozatvor.

Ammoniyli va kalsiyli selitralar asosidagi ammiakatlar olish uchun reaktorga ammoniy nitrat bilan bir vaqtda 75-80% li kalsiy nitrat eritmasi yoki kristall mahsulot kiritiladi. Xuddi shunday tarzda karbamid tutgan suyuq o‘g‘itlar tayyorlanadi.

Tarkibida karbamid va ammoniy karbonat tutgan karboammiakatlar karbamid ishlab chiqarish siklidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri olinadi. Eritma tarkibida 19-28% (NH₂)₂CO, 20-25% NH-13, 7-12% SO₃ bo‘lishi kerak; undagi azotning umumiy miqdori 29% dan kam bo‘lmaydi. Qattiq fazaning ajralish xarorati 10°C ni tashkil etadi. Ammiakatlar ishlab chiqarish uchun jixozlar zanglamaydigan po‘latdan, alyuminiydan yoki ilastik massadan tayyorlanishi kerak. KAS eritmalari — boshlang‘ich komponentlarning turlari farqlanadigan turli xil usullarda:

1. 
   donadorlangan karbamid va ammoniy nitratdan;
   
2. 
   suyuq oraliq mahsulotlar (suyuqlanmalar) dan;
   
3. 
   integral sxema bo‘yicha — karbamid suyuqlanmasidan va nitrat kislotani karbamid sintezida ta’sirlashmagan ammiak bilan neytrallanishidan hosil qilingan ammoniy nitrat suyuqlanmasidan olinadi.