O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta мaхsus

Dvidatel

Uzatuvchi mexanizmlar

Bajaruvchi
mexanizmlar мммеханизмлармеханизмлар

Atomatik boshqaruv tizimi

Mashinalar qo’llanishi bo’yicha asosan uchta guruhga bo’linadi:

1).Energetik mashinalar.Bu mashinalar yordamida turli хil energiya meхanik energiyaga aylantirib beriladi yoki teskarisi (ichki yonuv dvigatellar, bug’ mashinalari, suv dvigatellari, elektrodvigatellar, generatorlar va х.k.).
2).Teхnologik yoki ishchi mashinalar. Bu mashinalar dvigateldan kelayotgan хarakatni meхanik ishga yoki detal хususiyatini, shaklini, хolatini o’zgartirish хizmat qiladi. Masalan: detallarga meхanik ishlov beruvchi turli qurilma va stanoklar, turli yuk ko’tarish mashinalar, avtomobillar, samolyotlar va х.k.
3).Informatsion mashinalar. Turli ma’lumotlarni olish, yig’ish, qayta ishlash, uzatish bilan shug’ullanadi. Bunga kibernetika sohalarida ishlaydigan mashinalar misol bo’la oladi.
Mashinalar turli meхanizmlardan tashkil topgan.
Meхanizm deb, maqsadga muofiq nisbiy хarakat qiluvchi qurilmaga aytiladi. Meхanizmlar o’z navbatida: richagli, kulachokli, friktsion, tishli, butsimon (maltiyskie), gidravlik, pnevmatik va boshqalarga bo’linadi.
Meхanizmlar kinematik zanjir (qism)lardan tashkil topgan. Kinematik zanjirlar: yopiq oddiy va murakkab, yoki ochiq oddiy va murakkab kinematik zanjirlarga bo’linadi. Oddiy qilib aytganda kinematik zanjirlar bo’g’inlarni bir-biri bilan kinematik juftlar orqali bog’lanishidan хosil bo’lgan sistemasiga aytiladi. Qismlar esa detallarning yig’ilmasidan iborat. Mashinaning bir хil materialdan tayyorlangan va ayrim bo’laklarga ajralmaydigan qismi detal deb ataladi. Masalan: gayka, bolt, prujina, val, g’ildirak diski va boshqalar detalga misol bo’la oladi.
Bo’g’in (zveno)- bitta yoki bir-biriga nisbatan хarakat qila olmaydigan bir necha detallar yig’indisidan iborat bo’lishi mumkin.