O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

1.2-расм.Ғўза турларининг ҳосил берувчи органининг таркиби.


а) Ўрта толали Мексика ғўзаси. б) Ўтсимон Африка-Осиё ғўзаси.
в) Узун толали Перу ғўзаси. г) Дарахтсимон Хинди-Хитой ғўзаси.
1. Кўсак ва унинг кўндаланг қирқими; 2. Тўлиқ очилган ғўза чаноғи; 3. Пахтаси олинган чаноқ; 4. Чигитли пахта бўлакчаси; 5.Тукли ва туки олинган чигит; 6. Толаси таралган чигитли пахта.
Ғўзани яхши ўстириш ва ундан мўл ҳосил олиш учун ўсимликларда учрайдиган ҳар хил касаллик ва зараркунандаларга қарши курашиш катта аҳамиятга эга, чунки табиатда учрайдиган касаллик ва зараркунандалар ғўзага анчагина зарар этказиб, унинг ҳосилини камайтириши, айрим ҳолларда тола ва чигитини ҳам касал қилиши, баъзан ғўзани буткул қуритиб юбориши мумкин.
Ғўзада учрайдиган - Гоммоз касаллиги паразит бактериялар орқали тарқайди. Бу касаллик ғўзанинг бутун танасига тарқалиши мумкин, агар кўсак гоммоз билан касалланса, унинг толалари бир-бирига ёпишиб қолиб яхши очилмайди ва ғўза ҳосилини камайишига олиб келади.
Вилт - касаллиги илдиз орқали ғўза танасига кириши натижасида пайдо бўлади. Бу касаллик билан касалланган пахта толаси қисқа, чиригансимон ва чигити яхши этилмаган бўлиб, натижада чигитнинг ёғ бериш миқдори камаяди.
Илдиз чириш - касаллигини паразит замбуруғи тарқатади. Бу касаллик уруғни чуқур экишдан, ҳаво совуқ бўлганда, ер юзи қатқалоқ бўлиб қолган пайтларда келиб чиқади.
Ғўза зараркунандаларига - ўргимчаккана, пахта бити, кўсак қурти ва ҳоказолар киради. Зараркунандаларга қарши кураш тадбирларини ўз вақтида ўтказиш мақсадга мувофиқ бўлади, яъни даладан ғўзапояни илдизи билан суғуриб олиш, бегона ўтларни йўқотиш, ерни кузда шудгорлаш, ариқ ва зовурларнинг четларидаги ўтларни куйдириб ташлаш, ёки кимёвий дорилар ёрдамида йўқотиш ишлари киради.


1.2. Чигитли пахтадан олинадиган маҳсулотлар ва улар учун
давлат стандартлари

Пахта тозалаш корхонасида чигитли пахтани қайта ишлашда ундан олинадиган асосий маҳсулот - пахта толаси ҳисобланади. Лекин шу тола билан бир қаторда ишлаб чиқариш жараёнида қўшимча равишда момиқ (линт), чигит ҳамда толали чиқиндилар олинади. Пахта тозалаш корхоналарида чигитли пахтадан 30-33% тола, 50-55 % чигит, 1,5-5 % момиқ ҳамда 5-8 % толали чиқинди олинади. Булардан тола ва чигит асосий маҳсулот ҳисобланади.