O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

34.5-rasm. KCl – NH₄NO₃ – KNO₃ – NH₄Cl sistema izotermasi (40^OC)

Eritmada «a» nuqtaga muvofiq bir mol tuzlar miqdoriga olti mol suv to‘g‘ri keladi, deb faraz qilsak, bu holda eritma to‘yinmagan bo‘ladi. Chunki 40^OC bo‘yicha izotermada to‘yingan eritmada 4,5 mol suv bo‘lishi kerak edi. Bunday to‘yinmagan eritmani izotermik bug‘latishdan so‘ng 1 mol tuzlar miqdoriga 4,5 mol suv to‘g‘ri kelgandagina qattiq faza paydo bo‘ladi. Suvni yana bug‘latish natijasida kaliy xlorid cho‘kmaga tushadi va to‘yingan eritma tarkibi «a» nuqtani izoterma kvadrati cho‘qqisi bilan birlashtiruvchi chiziq bo‘ylab o‘zgaradi. Bu esa faqatgina toza holdagi kaliy xloridga muvofiq keladi (so‘ngra bu cho‘qqilar: KCl cho‘qqisi, NH₄NO₃ cho‘qqisi va hokazo bilan belgilanadi).

34.6-rasm. KCl – NH₄NO₃ – KNO₃ – NH₄Cl sistema izotermasi (60^OC)

Kaliy xlorid cho‘kishi bilan kechadigan bug‘lanish eritma tarkibi «b» nuqtaga muvofiq kelguncha davom etadi. Bungacha esa cho‘kmada faqat KCl bo‘ladi.

Agar shu haroratda bug‘lanish davom etsa, cho‘kmaga birdaniga ikkita tuz: KCl va NH₄Cl tushadi. Eritma tarkibi bu tuzlarning birgalikdagi kristallanish chizig‘i bo‘ylab «F» nuqtagacha o‘zgarib boradi.
Suvni bug‘lanishi davom ettirilsa, cho‘kmaga NH₄Cl va KNO₃ lar tushadi va eritma tarkibi «FE» chizig‘i bo‘ylab o‘zgaradi. «E» nuqtaga muvofiq keladigan tarkibdagi eritma ionlar nisbatlari o‘zgarmagan holda quriguncha bug‘latilishi mumkin.
Yuqorida keltirilgan sistemalar izotermasi masshtabida 0; 20; 40; 60 va 100^OC haroratlardagi sistema politermasi 2.8-rasmda ifodalangan.


34.4. Kaliy xlorid va nitrat kislota yoki azot oksidlaridan kaliy nitrat olish.

Jihozlarning yuqori darajada korroziyalanishi va qo‘shimcha mahsulotlar – HCl, Cl₂, NOCl ni tutib qolish va ishlatilishidagi qiyinchiliklar sababli sanoatda kam qo‘llaniladigan bu usulda kamyob ishqor va ko‘p miqdordagi bug‘ talab etiladi.